10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları

10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Cevap anahtarı

5-6-7-8-9. Ünite CEVAPLARI

5. Ünite CEVAPLARI

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 176 Cevabı

1. “İyiliğe iyilik her kişinin kârı, kötülüğe iyilik er kişinin kârı” sözüyle ilgili düşüncelerinizi paylaşınız.

• Cevap:  Bir olaydan karşılık bekleyen biri sıradan biri sayılır. Örneğin iyilik yapan biri karşıdaki kişiden iyilik bekleme durumu gibi. Bunu bir kenara atıp bir insan kendi şahsi durumuna kötülük yapıp daha sonra karşıdaki de ona karşı iyilikle sunuş sergilerse bu tam erdemlik , onurluluk ve şerefliği tenkit eder.       Allah her insanı iyi yaratmamış ve aynı şeklde kötü de yaratmamıştır. İnsan kendini özgür iradeyle iyi olup yahutta kötü olmak istediğini sergiler. İnsanlarla iyi geçinmeyen, onların kötülüğünü isteyen, güçsüzün hakkını yiyenler cehennemle cezalandırılır ; iyi insanlar ise cennetle ödüllendirilir. Allah affedicidir. Tövbe eden her kulunu ne yaparsa yapsın kapısını ona kapatmaz . Kul hakkı hariç bütün kötülüklerini siler.      Kötülük yapan birini affetmek, insanın büyük bir erdem oluşunun göstergesidir. İnsan ne olursa olsun affetmeyi bilmeli, onlar için dua etmeli ve iyiklerini istemelidir.

2. “Romantizm” kelimesinin size çağrıştırdıklarını söyleyiniz.

• Cevap: 18. yüzyıl aydınlanma çağı olarak görülür. Klasisizmin ortaya koyduğu akıl ve sağduyu, bilimin gelişmesini hızlandırmış, toplum yapısı, gelenekler, siyaset yeniden bilimsel açıdan ele alınmıştır. Bunun sonucu olarak Jean Jacques Rousseau, Mon-tesquieu, Diderot gibi felsefeciler, ilerlemeye engel oluşturan tüm önyargı ve zorbalığa karşı düşünce yoluyla çetin bir savaş açmış, dinsel hoşgörü, toplumsal ve siyasal eşitlik, birey haklarına ve düşünce özgürlüğüne saygı gibi konulan halka yaymaya çalışmışlardır. Bu fikirler halk tarafından benimsenmiş ve sonuçta Fransız İhtilali patlak vermiş, monarşi yıkılmış, soylulara karşı burjuva sınıfı oluşmuştur. İşte Romantizm, böyle bir ortamda doğmuştur.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 180 Cevabı
1. Metinde geçen “Hiç durmadan alaylara maruz kalmış, ara sıra taşa tutulmuş bir halde oradaydı.” cümlesinde altı çizili kelime grubunun anlamını, cümlenin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.

• Cevap:
• Maruz kalmak: 
• Tahminim: Zorla bir şey yaptırılması
• Anlamı:Bir olay ya da duruma uğramak.

2. Esmeralda kendini kaçırmaya çalıştığını bile bile neden Quasimodo’ya su vermiş olabilir?

• Cevap: Quasimodo, fiziki çirkinliğin en ileri ucunda ucube bir insandır. Esmeralda ise çok güzel bir kadındır. Muhtemelen ona acıdığı ve çok merhametli olduğu için su vermiştir. 

3. Esmeralda’nın elinden su içen Quasimodo’nun hangi duygular içerisinde olduğunu metinden hareketle açıklayınız.

• Cevap: Muhtemelen çok sevdiği kadının kendisine şefkat göstermesi ve kendisini düşünmesinden dolayı duygulanmıştır.

4. Esmeralda’nın Quasimodo’ya su vermesini yazar nasıl karşılamıştır? Bu konuyla ilgili yazarın araya girip okuyucuya seslenmesi anlatımı nasıl etkilemiştir?

• Cevap: Yazar insanlığın bittiği yerde çingene de olsa sokaklarda da büyüse vicdanlı olan insanın yüreğinin sevgi ile dolduğunu vurgulamak istemiş olabilir.

5. Okuduğunuz metinde diyalog hâline getirebileceğiniz kesitlerin nereler olabileceğini belirleyiniz.

• Cevap: Özellikle Esmeralda’nın su verdiği bölümler diyalog için uygun gibi durmaktadır.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 181 Cevabı
6. Okuduğunuz metinde yazarın okuyucuyu yönlendirmeye çalıştığını gösteren bölümlere örnek veriniz.

• Cevap: Cezası biten Quasimodo, serbest bırakılıp kiliseye döner ama Esmeralda onda çok derin bir etki bırakır. Rahip Frolloda hâlâ Esmeralda’yı sevmektedir. Esmeralda ise kendisini kurtaran ve başkasıyla nişanlı olan Yüzbaşı Phoebus’a âşıktır. Rahip Frollo kendisine sezdirmeden yüzbaşıyı kullanır. Yüzbaşıyla Esmeralda’nın buluşmalarını sağlar. Bu sırada yüzbaşıya saldırır, onu bıçaklar. Rakibini öldürdüğünü sanan rahip oradan kaçar. Suç Esmeralda’ya kalır ve Esmeralda yüzbaşıyı öldürmeye kalkışmaktan idama mahkum edilir.
• Paris’in karanlık sokaklarından birinde Quasimoda ve Rahip Frollo, Esmeralda’yı kaçırmaya çalışır. O sırada muhafız bölüğü olan Yüzbaşı Phoebus (Febüs) gelir ve kızı kurtarır. Quasimodo ve Frollo kaçar. Frollo’yu tanıyamazlar ama Quasimodo’yu tanırlar. Quasimodo ceza olarak çarmıha gerilir, kırbaçlanır. Sırtı kan içindedir. Cezası bittikten sonra bir saat bağlı bir şekilde meydanda halka teşhir edilecektir

7. Okuduğunuz metinde geçen kişilerin özelliklerini belirleyerek aşağıdaki şemalara yazınız.
Esmeralda: Esmeralda ince, kıvrak vücutludur. Çingeneler büyütmüştür. Çok iyi dans eder. Yüreğinde insan sevgisi vardır.
Quasimodo: Quasimodo, Frollo’ya uğruna ölebilecek kadar sadıktır. İnsandan çok bir maymunu andıran uzun kolları, eğri ve girintili çıkıntılı burnu, kambur bir sırtı vardır. Ayrıca sol gözü, iri bir siğilin altında kaybolmuş gibidir.
Rahip Frollo: Kötüdür. Çıkarcıdır. Dini suistimal eder.
8. Temel çatışmadan hareketle metnin tema ve konusunu belirleyiniz.

• Cevap: Metnin konusu güzelliğin göreceli olabileceği ve tutkulu ölümüne aşktır. 

9. Metinde anlatıcı ve bakış açısının işlevini belirleyiniz. Seçilen bakış açısının metnin dil ve anlatımını nasıl etkilediğini belirtiniz.

• Cevap: Metinde anlatıcı yazarın kendisidir. Bakış açısı olarak da hakim bakış açısının olduğunu söyleyebiliriz. 

10. Metinde kullanılan anlatım biçimleri ile anlatım tekniklerini bularak aşağıdaki şemalara yazınız.
Anlatım Biçimleri: Betimleme, öyküleme
Anlatım Teknikleri: Karşılaştırma, örnekleme
11. Metnin yazıldığı dönemin sosyal, siyasi, kültürel gerçekliğini yansıtan bölümleri gösteriniz.

• Cevap:

12. “Romanın yazarı, Notre Dame Kilisesi’ni gezdiği sırada kulelerden birinin karanlık bir köşesinde duvara elle kazınmış ANA T KH (kader) adlı kelimeyi fark eder. Ortaçağ’da yaşamış bir kişinin elinden çıkmış gibidir. Özellikle içerdiği iç karartıcı anlam, yazarı derinden etkiler. Bu roman bu kelime adına kaleme alınır.” Bu bilgilerden hareketle Victor Hugo, okuduğunuz metinde kader kelimesi ile romandaki karakterler arasındaki ilişkiyi yansıtabilmiş midir? Düşüncelerinizi nedenleriyle paylaşınız.

• Cevap: Bu eser kambur Quasimodo ile Çingene Esmeralda’yı yoksulluğa boğan toplumu eleştirmektedir. Eser, o dönemdeki toplumsal eşitsizlik ile dini ve siyasi güçlerini insanların aleyhine kullanan yönetime ve din adamlarına da eleştir getirmektedir. Kaderin insana yaşattığı duygulara da yer vermiştir. Mesela çirkin olan bir adamın kaderinin de kötü yazıldığı inancı var.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 182 Cevabı
1. • Önce kendine hâkim oluyordu.
• O sırada, kalabalığın arasından garip giyimli genç bir kızın çıktığını gördü.
Okuduğunuz metinden alınan yukarıdaki cümleler, anlamına göre olumlu cümlelere örnektir. Siz de okuduğunuz metinden anlamına göre olumsuz, ünlem ve soru cümlelerine örnekler bulunuz. Bulduğunuz örneklerin altını çiziniz.

• Cevap:
• olumsuz: Ama sımsıkı bağlı olduğu için bakışları yarasını ısıran sinekleri kovalayacak güçte değildi.
• ünlem: Birkaç dakika sonra, kalabalığa umutsuz bir bakış yönelten Quasimodo daha iç sızlatan bir sesle tekrarladı.
  ‒Su!
• soru: 

2. Aşağıda virgülün kullanım amaçlarından bazıları verilmiştir. Okuduğunuz metinde bu kullanımlara örnekler bulunuz. Bulduğunuz örnekleri aşağıdaki şemalara yazınız.
Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur:

• Cevap: Zavallı, suyu içtikten sonra siyah dudaklarını hiç kuşkusuz yardımına koşan bu güzel eli öpmek üzere uzattı.

Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:
   Cevap: Bu güzel, körpe, saf, çekici ve aynı zamanda güçsüz kızın, böyle bir sefaletin, şekilsizliğin, kötülüğün yardımına merhametle koşması dünyanın neresinde olursa olsun oldukça dokunaklı bir sahne olarak yorumlanırdı
Özne olarak kullanıldıklarında bu, şu zamirlerinden sonra konur:

• Cevap: Bunun üzerine, bağlarının içinde sağa sola salınmaya başladı, öfkeli sıçrayışları teşhir direğinin eski çarkını dayanakları üzerinde çatırdattı

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 183 Cevabı

1. Bir eserdeki kahramanların isimleri ile kişilik özellikleri arasında bir bağ olmasının sizce okuyucuda nasıl bir etkisi vardır?

• Cevap: Okuru yönlendirme ve okuduğu karakter hakkında görüş kazanma işlevi görür. Mesela çok akıllı bir kahramanın adı Alim olabilir. Biz daha Alim kelimesinden karakterin zeki olduğunu çıkarırız. 

2. Bir romanın sadece kendi yazıldığı dönemde önemli olan bir sorunu ele almış olması, o eserin değerini ve kalıcılığını nasıl etkiler?

• Cevap: Eseri dönemlik bir eser olarak nitelendirmemize neden olur. Çünkü evrensellikten uzak yerel bir eser olarak değer görecek bir eserdir. Bundan dolayı eser döneminde çok okunsa bile kalıcılık konusunda sorun yaşayacaktır.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 187 Cevabı
1. • Bizi gönülden çıkarmazsın ya.
• Ziklas, o tokgözlü, mert, sadık Râkım’dan bu sözleri işitince, oğlanı bir kat daha sevip, yüreğine sokacağı geldi.
• Artık bundan sonra sözü uzatmakta lezzet yoktur.
Yukarıdaki cümleler okuduğunuz metinden alınmıştır. Bu cümlelerdeki altı çizili kelime ve kelime gruplarının anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.

• Cevap:
• Gönülden çıkaramama: artık sevmez, anmaz olmak, anımsamak istememek.
• yüreğine sokacağı geldi: Kucaklamak, kolları ile sararak göğsüne yaslamak.
• lezzet: herhangi bir şeyden alınan zevk, haz.

2. Râkım Efendi’nin “Hah işte memuriyete bu fikir ve itikatla gitmeni isterim. Bu fikir ve itikat kimlerde olursa mutlaka tevkif-i ilâhiye mazhar olur.” sözlerinden yola çıkarak, kişinin yaşamda başarı kazanmak için neler yapması gerektiğini metinden hareketle açıklayınız.

• Cevap: Ne zaman, nerede durmanız gerektiğini bilmek gerekir. Kendini geliştirmeli okumalı liyakata hak kazanılmalıdır.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 188 Cevabı
3. Râkım Efendi’nin söylediği “İnsanın aklı sonradan başına gelir.” sözü Felâtun Bey’in ifadelerinde karşılığını nasıl bulmuştur? Felâtun Bey’in kendi sözlerinden hareketle açıklayınız.

• Cevap: Felatun Bey halen umutsuzdur.Çünkü çok borç yapmıştır. Hatalarından ders alsa bile bu borcu kapatmak zordur ve kapatsa bile yaşı 90ı bulacaktır.

4. Can’ın söylediği ve “Bütün dünya aleyhime ayaklanarak başıma kılıç vursa bile, sana olan sevgimi başımdan çıkaramazlar.” anlamına gelen beyitle ilgili Râkım Efendi’nin yaptığı yorum, o dönemde edebiyata yüklenen anlamla ilgili size neler düşündürmektedir?

• Cevap: Edebiyat o dönem için hep kavuşalamayan aşkların hep ayrılıkların ve karşılıksız aşkların tercümanı olan eserler üzerinden takip edilmekteydi. Buda okuyanların ruh hallerine yansımakta ve okurları hastalığa kadar dürükleyebilmekteydi. Rakım Efendi de buna vurgu yapmaktadır.

5. Felâtun Bey’in mutasarrıf olarak İstanbul’dan ayrılması olayına, kendisinin ve Râkım Efendi’nin bakış açısındaki farklılığı belirtiniz.

• Cevap: Felatun Bey İstanbul’dan ayrıldığı için çok üzülmektedir. İstanbul’un güzelliğini artık Rakım Bey gibilerin çekeceğini düşünür. Oysa Rakım Efendi de İstanbul’da sevdikleri tam tamına yanında olmadıktan sonra İstanbul’un güzelliğinin bir anlam taşmayacağını düşünmektedir. 

6. Kendinizi, okuduğunuz metindeki iki ana kahramandan hangisine daha yakın bulduğunuzu nedenleriyle birlikte söyleyiniz.

• Cevap: Ben kendimi Rakım Efendi’ye yakın buldum. Çünkü kendimi çalışkan azimli ve kararlı dürüst ahlaklı olarak görmekteyim. Bu da Rakım Efendi’de kendimi hayal ettiğim için olabilir. 

7. Metindeki açık ve örtük iletilere örnekler bulunuz. Bulduğunuz örnekleri aşağıdaki şemalara yazınız.

Açık İleti: Hemen Rabbim tevkif-i selâmet versin. Benim muradım, inşallah bundan böyle mansıbın daha ziyade büyür de, borcunu ödedikten başka bundan sonra dahi kesb-i destinle zevk etmeye fırsat bulursun demekti.

Örtük İleti : İnsan çalışırsa Allah da yardım ederse insanın azmi ve sabrıyla halledemeyeceği bir şey yoktur. 
8. Okuduğunuz metinden yola çıkarak eserin yazıldığı dönemin sosyal ve kültürel özellikleriyle ilgili çıkarımlarda bulununuz.

• Cevap:  “Batılılaşma” konusu ve batılılaşma karşısında bizim toplumumuzun ve kültürümüzün nasıl etkilendiği meselesidir.Eserde Rakım Efendi ve Felatun Bey, iki örnek tip ele alınarak batılılaşmayı nasıl anladığımız masaya konmaya çalışılmıştır.Batılılaşma ve çağdaşlaşma yolunda Avrupa’dan yalnız bilim ve teknik yönünden faydalanmamız gerektiği gerçeği okuyucuya verilmek istenmiş.Bunun dışında kalan yaşam biçimi, milli zevklerimiz, milli kültürümüz asırların birikimiyle zaten bizde en özgün biçimde mevcuttur düşüncesi dile getirilmiştir.

9. Metindeki anlatıcıyı ve anlatıcının bakış açısını belirleyiniz.

• Cevap: Metinde anlatıcı yazarın kendisidir. Her şeyi bilir okuru bilgilendirir ve yönlendirir bu yüzden ilahi bakış açısı vardır.

10. Metinde özetleme tekniğinin kullanıldığı yerleri gösteriniz.

• Cevap: A.Mithat, batılılaşmayı yanlış anlayan Felatun Bey’in karşısına doğru anlayan Rakım Efendi’yi koyarak ideal sayabileceğimiz bir Osmanlı efendisi çizer. Romanda Felatun’dan daha çok üzerinde durulan Rakım para işlerinde dikkatli,çalışarak kazanan,fakirken durumunu düzeltebilen başarılı bir adamdır. Rakım’ın biraz da A.Mithat’ın kendisi olduğu ortadadır.Bu iki adamı karşılaştırmak amacı romanın konusunu da belirler. Felatun ile Rakım’ı benzer olaylar ve durumlar içerisine yerleştirerek aralarındaki farkı belirler.

11. Metinde Arapça, Farsça kelime ve tamlamaların sık kullanılması size dönemin dil anlayışıyla ilgili neler düşündürmektedir?

• Cevap: O dönemin hala dilimizdeki öz Türkçe kelimelerle eserler verilmesi anlayışına geçmediğini anlıyoruz. Hala Arapça ve Farsça kelimelerin sıklıkla dilimizde kullanıldığı ve edebiyatımıza hakim olduğu zamanlardır. 

12. “Ahmet Mithat roman yazarken geleneksel hikâyeciliğimizi sürdürdüğünden ikide bir okura seslenir, meddahlar gibi ona sorular sorarak bir konuşma havası içinde yazar.” bilgisinin okuduğunuz metne yansımalarını gösteriniz. Böyle bir anlatımın metne yaptığı etkilerle ilgili düşüncelerinizi açıklayınız.

• Cevap:Teverrüm hakkında teşhis emraz kitaplarına derc edilmiş olan sayfalarında yazar ki, bu illete müptelâ olanlar için ilâç olmayıp, verilen ilâçlar ise henüz derdest-i tecrübe olan şeylerdir. Lâkin el altında ihtiyat olarak iki satır daha yazılmış. Denilmiş ki: “Bu hastalıktan bazı kere kendi kendisine iyi olanlar dahi vardır.” İmdi biz Doktor Z. dahi biçare Can’ın yeniden can kazandığını görünce “Pataloji kitabının son ihtarı doğru imiş be!” diye kendi kendisine taaccüp ederek artık kızın iyi olacağını yakinen gördükten sonra herif bütün bütün Lokman kesildi, gitti ki, bundan sonra kayınvalidemi dahi getirsem, o da hiç olmazsa Bukrat
  kesilebilirdi.
• Bu kısımda da görüleceğe üzere yazar hastalık hakkında aklına gelen ne varsa yazmıştır. Bu yaklaşım bazen okurun bilgilenmesini sağlasa da bazen de okuru sıkabilmektedir.

13. Okuduğunuz metnin sonunu kendi duygu ve düşüncelerinize göre değiştirerek yeniden şekillendirip anlatınız.

• Cevap: Metnin sonunda ben olsam bu kadar mutlu bitirmek yerine Can’ın öldüğü Felatun’un da intihar ettiği bir son ile bitirirdim.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 189 Cevabı
1. Okuduğunuz metinde geçen “Adam sen de, ödenmeyecek borç mu olur?” cümlesi cevap alma amacından çok, düşünceyi onaylatma anlamı taşıyan sözde soru cümlesidir. Siz de metinden bu tür sözde soru cümlelerine örnekler bulunuz.

• Cevap: Derken kızcağıza sıhhat geldikçe canı dahi sıkılmaya başlayarak, hocasını istemesin mi?

2. Aşağıdaki parçada bulunan noktalama işaretlerinin parçadaki kullanım amaçlarını açıklayınız.
Lâtife değil! Kız, gerçeği gibi kendisini toplamıştı. Hattâ yataktan bütün bütün çıktı. Gündüzün elbisesini dahi giydi. Ziklas, iki günde bir kere kızın tebeddül-i hâlini Râkım’a yazar idiyse de “İşte oğul, size malûmat-ı lâzımeyi verdim. Fakat evime gelir de, kızı ziyaret ederseniz korkarım ki, hastalığı nükseder.” zeylini hiçbir mektubundan eksik etmezdi.

• Cevap:
• ünlem: Heyecan şaşma gibi duyguları ifade eden cümlelerin sonuna konulur.
• Nokta: Biten cümlelerin sonuna konulur.
• inceltme işareti: Yabancı dilden geçen kelimelerde kullanılır.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 190 Cevabı
1. Edebî türlerden hangisinin bir insanın iç dünyasını yansıtmada daha etkili olduğunu düşünüyorsunuz? Düşüncelerinizi nedenleriyle paylaşınız.

• Cevap:Kişinin iç dünyasını esas alan edebi eserlerde insana özgü gerçekçilik ön plandadır. Olaylardan ve insanlardan hareketle bireyin iç dünyasını anlatan bu eserlerde iç gözlem, psikoloji ve empati en esas kavramlardır. Okuyucu bu tarz edebi eserleri okurken kendi iç dünyasına yönelir aslında. Bu psikolojik eserler bizim de kendi kendimize bir iç gözlem yapmamızı sağlar. Kişi kendi içinde yaşadığı ya da çevresindeki aslında bir takım gerçeklikleri fark edebilir. Çünkü, okuyucunun iç dünyası anlatılan bu eserler de olay örgüsü insana özgü bir gerçeği ifade etmek üzere psikoloji biliminden yararlanılarak yazılmıştır.

2. Yahya Kemal Beyatlı’nın “İnsan hayal ettiği müddetçe yaşar.” sözüyle ilgili düşüncelerinizi sözlü olarak ifade ediniz.

• Cevap:Hayatın, canlı olmanın, nefes aldığını hissetmenin en temel kaynağı amacın, hedefin, idealin olmasıdır. İdeal, sonu yaşama çıkan önemli bir yoldur. Hayallerin bittiği yerde insan ruhu canlılığını yitirir. Yarışmalarda, müsabakalarda hedefini elde edemeyen kişiler yığılır kalır. Peki o kişiyi tekrar ayağa kaldıran nedir? Tabi ki bir sonraki yarışmayı kazanmaktır. Bir hedef bitince yenisini hedefe koymak lazımdır. Liseyi bitirmeyi hedefine koyan kişi okul yaşamına devam etmek için üniversite sınavını kazanmayı hedefler. Üniversiteyi kazanan mesleğini eline almayı hedefler. İnsanın hedefinin bittiği yaşlılık çağında ise yaşam da bitmektedir. Canlılığınızı bitirmemek için hedefinize sizi motive edecek idealler koyun ki hayata tutunabilesiniz.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 195 Cevabı
1. Metinden alınan “Öyle bir gece ki gökler bütün kandillerini söndürerek denizlere gayp âleminin gizli şeylerini dökmek için hazırlanmış gibiydi.” cümlesinde altı çizili kelimenin benzetme yoluyla hangi varlığın yerine geçtiğini söyleyiniz.

• Cevap: Yıldızların yerine kullanılmıştır. Yıldızların gök yüzünü aydınlatmasını kandilli bir geceye benzetmiştir. 

2. Okuduğunuz metinden Ahmet Cemil’in iç dünyasını yansıtan bölümleri tespit ediniz.

• Cevap: Ahmet Cemil bir şairdir ve, hayalleri, karamsar düşünceleri,  ağdalı dili, süslü anlatımı,  içine kapalı oluşu, maddi âlemden kaçıp, hayallere dalmayı seven marazi ruh yapısı, İstanbul’dan kaçıp, hayalindeki bir şehre yerleşmeye çalışması ile Servet-i Funun şairlerini temsil etmektedirler. 

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 196 Cevabı
3. Okuduğunuz metinden yola çıkarak Servetifünun Dönemi’nde yazılan romanların Tanzimat Dönemi romanlarından ayrılan yönleri neler olabilir? Belirtiniz.

• Cevap:
  1. Tanzimat‘ta rağbet görmüş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fünûn’da mühim bir yer tutmaz.
  2. Tanzimat Edebiyatında dil ve üslup, Servet-i Fünûn’a göre daha sade ve anlaşılırdır.
  3. Tanzimatçılar “toplum için sanat” görüşünü benimserken, Servet-i Fünûncular “sanat için sanat” görüşünü benimsemişlerdir.
  4. Servet-i Fünûn Edebiyatı Tanzimat‘a göre halktan uzaklaşmıştır. Çünkü, Servet-i Fünûn aydın kesime hitap eder.
  5. Tanzimatçılar realizm ve romantizme önem verirken, Servet-i Fünûncular parnasizm ve sembolizme önem vermişlerdir.
  

4. Metinden hareketle metnin anlatıcısı ve anlatıcının bakış açısını bulunuz.

• Cevap: Metnin anlatıcısı yazarın kendisidir. Üçüncü tekil şahıs anlatıcı vardır. Bakış açısı ise her şeyi bildiği ve ruh tahlillerine de yer verildği için İlahi( Tanrısal-Hakim) Bakış açısı vardır.

5. Metinde işlenen temel çatışmayı belirleyerek bu çatışmanın temaya etkisini açıklayınız.

• Cevap: Hayaller ile gerçeklerin çatışmasını görürüz. Bu çatışma temayı şekillendirir, mesela kimi yerde kahramanların hayallerine yer verilirken kimi yerde ise hayallerin gerçekleşmemesi ve hayal kırıklığına uğramaları anlatılır.

6. Metnin olay örgüsünü olayların gerçekleşme, zamanına göre belirleyiniz.

• Cevap: Orta halli bir ailenin oğlu olan Ahmet Cemil, babasının ölümü üzerine annesinin ve kız kardeşinin geçimini temin etmek için çalışır. Kitap çevirileri ile para kazanan Ahmet Cemil bir de roman yazmaktadır. Yazdığı romanın çok satmasıyla zengin ve ünlü olacağını, bunun sonucunda da sevdiği kız Lamia ile evlendiğini mavi bir gecede hayalleyen Ahmet Cemil, roman sonunda yıkıma uğrar. Beklentilerinin hiçbiri gerçekleşmez. Mavi bir gecede kurduğu hayallerin gerçekleş- memesiyle yıkıma uğrayan Ahmet Cemil siyah bir gecede annesiyle beraber İstanbul’u terk eder

7. Metinde geçen mekân ve zaman unsurlarıyla ilgili hangi sonuçlara ulaşabilirsiniz?

• Cevap: 
• Romanın Mekanı 
• Mai ve Siyah adlı romanın dış mekânı İstanbul’dur. Olaylar: Tepebaşı Bahçesi, Ahmet Cemillerin Süleymaniye’deki evi, Erenköy’deki Hüseyin Nazmi’nin köşkü, Mir’at-ı Şuûn matbaası, Beyoğlu’nun sokak, kahve ve gazinolarında geçer. Ahmet Cemil genellikle yalnız kalabileceği, sessiz iç mekânları, doğayla baş başa olup hayaller kurabileceği mekânları tercih etmektedir.
  Romanın Zamanı
  Romanın zamanının 1896 ve 1901 yılları arasındaki yıllar ile öncesi bir zaman dilimi olarak görmek gerekecektir. Bu zaman Serveti Fununcuların Servet-i Funun dergisinde yazılarının çıktığı topluluk olarak kaldıkları zaman ile Ahmet Cemil’in 24 yaşına eriştiği toplam ömrünün zamanıdır. Bu zaman Ahmet Cemil-Raci tartışması, Ahmet Cemil’in yarı karanlık, tenha bir köşede hayallere dalması ile başlar.  Ahmet Cemil’in İstanbul’u terk etmesi ile son bulur..

8. Okuduğunuz metinde kullanılan anlatım biçimleri ile tekniklerini bularak aşağıdaki şemalara yazınız.
Anlatım Biçimleri: Öyküleyici ve Betimleyici anlatım biçimleri kullanılmıştır.
Anlatım Teknikleri: Karşılaştırma, örneklendirme gibi tekniklerden faydalanılmıştır.
9. Metinde “mai” ve “siyah” neyi ifade etmektedir?

• Cevap: Çünkü mai hayali siyah ise gerçekleri temsil eder ve yazar hayaller ile gerçeklerin çatışmasını konu edinir. 

10. Halit Ziya Uşaklıgil’in Mai ve Siyah romanının dilinin Cumhuriyet Dönemi’nde sadeleştirmiş olmasından yola çıkarak dil-toplum ilişkisi konusundaki düşüncelerinizi belirtiniz.

• Cevap: Dil, toplumların birleştirici unsuru, insana bahşedilmiş en güzel yetenek ve kültürümüzü hem şekillendiren hem de ondan etkilenen iletişim sistemimizdir. Eğer ki anlamadığımız dilde yazılan bir romanı okursak ondan hiç bir şey anlayamayız. Bu yüzden toplumun anlayacağı bir dil eserlerde kullanılmak zorundadır.

11. Okuduğunuz metinde dönemin sosyal ve kültürel özellikleriyle ilgili unsurları belirleyiniz.

• Cevap: Yazar bu eserinde Batılaşma üzerinde durur. Genellikle realist ve psikolojik eserler vermiştir. Roman konuları genellikle aydın çevreler, hikaye konularını ise halk tabakasından seçmiştir. Kahramanlarını yaşadığı çevreden seçmiştir. Yazar genellikle belli bir kesimi ele alır ve o cemiyetin hastalıklı tiplerini işler. Bunlar “ev içi” romanlarıdır.

12. Halit Ziya Uşaklıgil’in “Mai ve Siyah her köşeden bakılarak didiklenmiş olan ve edebiyat tarihiyle iştigal edenlerce muhakeme olan eserlerden biri olmuştur. Bunun yegâne sebebi bizde roman ve lisan tekâmülünün bir dönemeç noktasına tesadüf etmiş olmasıdır.” cümlelerinden ve okuduğunuz metinden yola çıkarak sanatçı ve eser arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.

• Cevap: Yazar toplumun aynasıdır. Toplumu izleyen ve onu şekillendirendir. Bu eserde de toplumu inceleyen onun hayallerini ve hayal kırıklıklarını inceleyen bir yazar bakışı söz konusudur.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 197 Cevabı
1. Okuduğunuz metinden alınan aşağıdaki cümleleri anlamlarına göre inceleyiniz.
• O, buna sükûttan başka bir şeyle mukâbele göstermediğinden uşak evde konuşmak vesilesi bulamadan geçen hayatının öcünü kendisinden çıkarırdı. O sadece susuyor ve uşağı süzüyordu.
• Sabit, musır bir veda ile gözlerini o levhadan ayırmıyordu. Gözlerini tek bir noktaya dikmişti.
• Birden, bu siyah gecenin karşısında aklına başka gecenin hatırası geldi. Aklına başka gecelerin anısı kalmıştı.

• Cevap:

2. Aşağıdaki parça okuduğunuz metinden alınmıştır. Bu parçada geçen noktalama işaretlerinin parçadaki kullanım amaçlarını aşağıdaki şemalara yazınız.

• Cevap: Nokta (.)  cümlenin sonuna konulmuştur.
• virgül (,) 1. birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konulmuştur

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 198 Cevabı
1. İnsanın, ideallerine kavuşmak için neler yapabileceği ile ilgili görüşlerinizi paylaşınız.

• Cevap:Her insan nasıl ki birbirinden oldukça farklı bu yüzden insanların hayalleri de birbirinden farklı olabilmektedir. Bir insanın kurmuş olduğu hayal mesleği ile ilgili olurken, bir diğer insanın ise aşk hayatı ile ilgili olabilmektedir. Sonuç olarak konu ne olursa olsun her insan tarafından ulaşılmak istenen bir nokta vardır. İnsanların hayallerine ulaşabilmesi için yapması gereken bir takım durumlar bulunur. Bu durumların başında ise kararlı olmak gelir. İnsan kararlı olarak hayatı boyunca birçok hayalini gerçekleştirebilir. Kararlı olmazsak hayalimiz, hayal olarak kalmaya devam edebilir.

2. Millî konuların edebî eserlerde işlenmesi sizce o eserin değerini arttırır mı? Düşüncelerinizi nedenleriyle paylaşınız.

• Cevap: Arttırmakla beraber çok da etkili olduğunu söyleyemeyiz çünkü önemli olan konu ne olursa olsun o konunun nasıl işlendiğidir. 

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 203 Cevabı
1. Salime Hanım ile Ayşe ilk karşılaştıklarında Salime Hanım’ın tepkisi ne olmuştur?

• Cevap: İttihatçıların günahını böyle masum kadınlar ödüyor diyerek Ayşe Hanım’ın güzelliğini ve masumiyetini övmüştür.

2. Mister Cook ve Salime Hanım’ın konuşmaları karşısında Ayşe nasıl bir cevap vermiştir? Ayşe’nin bu cevabıyla ilgili düşüncelerinizi belirtiniz.

• Cevap: Mister Cook, Türklerin kendilerini İngilizlere affettirmesi gerektiğini söyler. Ayşe Mister Cook’a “‒İngilizler aflarını talep edenlere versinler” der. Çünkü Tükler kimseden af dilemez. Bu yüzden Ayşe’nin cevabı her onurlu Türk’ün vereceği cevaptır.

3. Ayşe’nin yaptığı açıklamalardan, sonra çevredekiler ona nasıl davranmışlardır?

• Cevap: Çevredekiler onunla gurur duymuşlar genç askerler kılıçlarını çekerek ona sevgi ve saygı gösterisinde bulunmuşlardır.

4. Okuduğunuz metinde geçen kişileri belirleyerek kişilerin özellikleri hakkında çıkarımlarda bulununuz.

• Cevap: Ateşten Gömlek Adlı Romanın Kahramanları
  Peyami: Kendini züppe olarak tanımlayan karakter, varlıklı bir ailenin evladıdır. Duygusal bir kişiliğe sahiptir. Hariciye memurluğu yapmaktadır. İzmir işgalinden kaçarak evlerine sığınan Ayşe’ye aşıktır. Peyami’nin Ayşe’ye olan aşkı onu milli mücadelenin içerisine sürükler. Romanın başlangıcında züppe bir karakter olarak gördüğümüz Peyami, roman sonunda Vatansever bir kişiliğe bürünür.
  Ayşe: Roman, bu karakterin etrafında şekillenir. Hırslı ve etrafındaki erkekleri etkileyebilecek bir güzelliğe sahiptir. Kocası ve oğlunun İzmir’in işgali sırasında ölmesi üzerine İstanbul’da akrabalarının yanına gelir. Daha sonra Anadolu’ya geçerek milli mücadeleye destek olmak için hemşirelik yapar. Sakarya Muharebesinde hayatını kaybeder.
  İhsan: Peyami’nin çok yakın arkadaşı. Ayşe’ye aşıktır ve onunla evlenmek ister. Milli mücadeleye gönül verenlerden biridir. Kurtuluş savaşında (I. İnönü Muharebesi, II. İnönü Muharebesi ve Sakarya Meydan Muharebesi) yer alır. Sakarya Muharebesi sırasında şehitlik mertebesine ulaşır. Ayşe ile yan yana gömülürler.
  Cemal: Milli mücadeleye gönül veren bir subaydır. Milli mücadelenin yeni yeni filizlediği yıllarda bile Cumhuriyetçi fikirlere sahiptir.
  
  Mehmet Çavuş: Rumeli’de çetelerle mücadele etmiştir. Kini yüzünden padişahtan nefret eder. Sırf bu yüzden milli mücadeleye katılır. Kezban’a aşık olur ve Kezban’ı kaçırır. Kezban’ın İhsan’a olan aşkını hazmedemez ve milli mücadeleden ayrılarak isyancı olur. İhsan’a tuzak kurar. Ancak kurduğu tuzak Kezban tarafından bozulur. İhsan ve arkadaşları tarafından yakalanır ve asılarak idam edilir.
  Kezban: Ailesi ve yakınları Yunanlılar tarafından katledilen yeşil gözlü, güzel bir köylü kızıdır. İhsan’a olan aşkı sebebi ile milli mücadeleye katılır. Ayşe’yi kıskanmaktadır. İhsan’a yardım edebilmek için canını hiçe sayabilecek kadar fedakardır.
  Salime Hanım: Peyami’nin annesidir. Şişli’de oturan varlıklı ve sözü geçen bir kadındır. İngiliz manda ve himayesini desteklemekte ve bu yolda hareket etmektedir. Evinin salonunu bu tarz toplantıları yapmak için kullanmaktadır.

5. Olayın gerçekleştiği zaman ve mekân unsurlarıyla ilgili neler söyleyebilirsiniz?

• Cevap: Ateşten Gömlek romanı birinci dünya savaşının sona erdiği yıllardan başlayıp, Kuvva-yi Milliye, düzenli orduya geçiş ve Kurtuluş Savaşı yıllarını kapsamaktadır
• Halide Edip Adıvar’ın kaleme aldığı Ateşten Gömlek adlı romanda geçen mekanlar oldukça geniştir. Roman İstanbul, Sultan Ahmet Meydanı, İzmir, Adapazarı, Eskişehir, Ankara ve Anadolu’nun belli bölgelerindeki yerlerde geçmektedir. Romandaki iç mekanlar için Şişli’deki ev, hastane odası, otel odası örneklerini verebiliriz.

6. Metindeki temel çatışmayı belirleyiniz. Bu çatışmadan hareketle temayı bulunuz.

• Cevap: Halide Edip Adıvar’ın kaleme aldığı Ateşten Gömlek adlı roman Kurtuluş Savaşı döneminde yaşayan bir grup insanın milli duyguların yanı sıra birbirleri ile olan ilişkilerinde bahseder. Bu kişilerin aşklarını, kıskançlıklarını, tutkularını anlatarak o dönemdeki insanların üzerinden Kurtuluş Savaşını ve milli mücadele duygusunu konu alır.

7. Metinde anlatıcı kimdir? Anlatıcı hangi bakış açısını kullanmıştır?

• Cevap: Ateşten gömlek “Halide Edip Adıvar” in yazmış oldugu beğenilen ve Çanakkale zaferini konu edinen bir romandır. Romanda olay örgüsü halinde ilerlerken kahraman bakış acısı vardır. Bunun yanı sıra okuyucuya bilgide verilmektedir. Dili kalıplarla yazılmış anlaşılması zordur.

8. Okuduğunuz metinde kullanılan anlatım biçimlerini ve düşünceyi geliştirme yollarını belirleyerek aşağıdaki şemalara yazınız.
Anlatım Biçimleri: Metinde betimleyici ve öyküleyici anlatım yolları öne çıkmaktadır.
Düşünceyi Geliştirme Yolları: Bu metinde istatistiki verilerden ve tartışma yöntemlerinden faydalanılmıştır.
10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 204 Cevabı
9. Metinde dönemin tarihî, sosyal ve siyasi yapısıyla ilgili neler söyleyebilirsiniz?

• Cevap: Metnin yazıldığı dönem Kurtuluş Savaşıdır. Bu romanı diğer Milli Mücadele dönemi romanlarından ayıran en önemli özelliği roman yazılırken Kurtuluş Savaşı’nın devam etmesidir. Bu bakımdan ayrı bir öneme sahiptir.

10. Okuduğunuz metin “Millî Edebiyat” anlayışıyla yazılmış eserlerden biridir. Bu bilgiden hareketle Millî Edebiyat anlayışıyla yazılmış eserlerin özellikleriyle ilgili çıkarımlarda bulununuz.

• Cevap: 
• Cumhuriyetin ilan edilmesi sonrasında da önceki yıllarda da öncelikli anlayış olan milli temalar işlenmeye devam edilmiştir.
• Bu eserlerde Anadolu, Batılılaşma sonrasında yaşanan sorunlar, halkın sorunları, yapılan inkılapların halka benimsetilmesi gibi konular işlenmiştir.
• Toplumsal fayda sağlamak adına eserler yazılmıştır.
• Eserlerde Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı ile etkileri konu edilmiştir.
• Batı-Doğu çatışması da eserlerde ön plana çıkarılmıştır. Yanlış Batılılaşma eleştirilmiştir.
• Dil konuşma diline iyice yaklaştırılmıştır.
• Romanlarda realizmin etkileri görülmüştür.
• Bu dönem romanları teknik açıdan gelişmiş bir şekilde yazılmıştır.
• Hikaye türünde ise “Olay hikayeciliği” benimsenmiştir.

11. Halide Edip Adıvar’ın Kurtuluş Savaşı’na bizzat katılması, sizce anlatımı nasıl etkilemiştir?

• Cevap: Olayları anlatırken yapmış olduğu gözlemlerden faydalanmasını sağlamıştır. Bu da eserini  daha gerçekçi ve etkili hale getirmiştir.

12. Yazarın dünya görüşü ve edebî anlayışı esere nasıl yansımıştır? Metinden örneklerle açıklayınız.

• Cevap: Yazar İngiliz Mandasına karşıdır. Türk milletinin bağımsızlığını savunmakta ve bu uğurda ölmeyi bile göze almaktadır. Romanda Ayşe karakteri üzerinden bu düşüncesini görürüz. Ayşe Mister Cook’a İngilizler kendilerinden af dileyenlere af ihsan etsinler. diyerek ne kadar mücadeleci olduğunu göstermektedir.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 206 Cevabı
Aşağıda verilen uygulamalardan birini seçerek yazınızı yazınız.
• Okuduğunuz bir romanın sonucunu değiştirerek yazınız.

• Cevap: Yaban romanının sonunu şöyle değiştirirdim. Yaban romanının kahramanı olan Ahmet Cemil halk tarafından iyice anlaşılır ve onun yönlendirmesi sonucunda halk bilinçlenir kitap okumaya başlar aydınlanır böylece cehaletten kurtulur ve Atatürk yolunda kalkınmaya vatanına sahip çıkmaya başlar şeklinde bitirirdim.

• Okuduğunuz bir romandaki olay örgüsünü hikâye formunda yazınız.

• Cevap: Mert bir gece arkadaşlarıyla eğlenmek için dışarı çıkar. Fakat gittikleri yerde bir başka grupla kavga ederler. Bu kavga bir anda büyür ve Mert’in bir arkadaşı yaralanır. Bir taraftan onu hastaneye götürmeye çalışırken, diğer taraftan bulundukları yere gelen polislere dertlerini anlatmaya uğraşırlar. Polis oralı olmaz ve Mert’i tutuklar.Bu durumu ailesine nasıl açıklayacağını, geleceğinin nasıl etkileneceğini düşünen Mert, kendisine hapisten kaçmayı teklif eden arkadaşlarına uyar ve bir anlık boşluktan faydalanıp dışarı çıkarlar. Henüz karakoldan uzaklaşamadan, polislerin megafonlarla anons yaptıklarını görürler. Ancak en büyük dertleri bu değildir. Tartıştıkları insanlar, ellerinde sopalarla onları kovalamaya başlamıştır. Mert hızla koşarken ayağı takılır, düşer, ve bir sopa kafasına doğru iner.

• Okuduğunuz romanın bir kesitini diyalog hâlinde yazınız.

• Cevap:DOSTOYEVSKİ – SUÇ VE CEZA ROMANINDAN :Raskolnikov, isteksiz isteksiz sert bir sesle :
  “Yapıyorum,” dedi.
  -“Ne yapıyorsun?”
  “İş yapıyorum.”
  “Ne işi yapıyorsun?”
  Delikanlı biraz sustuktan sonra ciddi bir eda ile : -Düşünüyorum, dedi.
  Nastasya, katıla katıla güldü, ardından ince sesiyle :
  -Devam et!

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 206 Cevabı
Türk ve dünya edebiyatından sinemaya uyarlanmış bir romanın filmini izleyiniz ve izlediğiniz film ile ilgili yorum yapınız.

• Cevap: Anna Karenina Filmi:1874 yılında genç ve güzel Anna Karenin yaptığı evlilikle St. Petersburg’un yüksek sosyetesi içerisinde çok iyi bir konuma sahiptir. Kocası Karenin Rus siyasetinin de önemli isimlerindendir. Bir gün erkek kardeşi Oblonsky’den eşi Dolly ile arasını düzeltmesini isteyen ve onu Moskova’ya çağran bir mektup alır. Bu yolculuk esnasında tanıştığı Kontes Vronsky’nin garda kendilerini karşılayan oğlu, genç subay Vronsky ile aralarında bir kıvılcım çakar. Moskova’da karışık aşk üçgenleri arasında düzenlenen büyük bir dans balosunda herkesin bakışları Vronsky ve Anna’nın üzerinde toplanır.  Anna, karşı koyamadığı bir aşka doğru sürüklenirken, Vronsky’den kaçıp St. Petersburg’a ve aile yaşantısına dönmesi, ne hakkında çıkan dedikoduları engelleyebilir ne de yüreğinde duyduğu aşkı. Bence çok etkili bir filmdi.

İzlediklerinizi yorumlarken aşağıda verilen bilgileri göz önünde bulundurunuz.
Konuşmanızı belli bir plana göre yapınız.

• Cevap: yaptım.

Konuşma sırasında vurgulama, tonlama ve duraklamaya dikkat ediniz.

• Cevap: ettim.

Konuşmanızda gereksiz ses ve kelimeler kullanmayınız.

• Cevap: kullanmadım.

Konuşmanızda beden dilini doğru ve etkili bir biçimde kullanınız.

• Cevap: kullandım. 

Konuşma sırasında dinleyicilerle göz teması kurunuz.

• Cevap: kurdum.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 208 Cevabı
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru kelimeyi/kelimeleri yazınız.
1. Halit Ziya Uşaklıgil eserlerinde………….realizm... …..akımının özelliklerini yansıtırken Ahmet
Mithat Efendi’nin eserlerinde……….romantizm…... ……akımının özellikleri göze çarpar.
2. Tanzimat Dönemi’nde ...Doğu-Batı çatışması, alafrangalık, yanlış batılılaşma,
görücü usulü ile evlilik vb…... , gibi konular işlenmiştir.
3. Tanzimat ve Servetifünun dönemlerinde roman türünde olayların geçtiği mekân……..İstanbul.
iken Millî Edebiyat Dönemi’ndeki romanlarda mekân. ....Anadolu.. ….olmuştur.
4. Türk edebiyatında roman türünün Batılı anlamda ilk örnekleri….Servetifünun...Dönemi’nde verilir.
Yazar
1. Yakup Kadri Karaosmanoğlu (c)
2. Hüseyin Cahit Yalçın (d)
3. Halit Ziya Uşaklıgil (ç)
4. Kemal Tahir (a)
5. Mehmet Rauf (b)
a) Yorgun Savaşçı
b) Ferdâ-yı Garam
c) Yaban
ç) Kırık Hayatlar
d) Hayal İçinde
6. Samim hatırladı. Meral daha sonra izahını şöyle tamamlamıştı: “Evde otururken hep şöyle deniz gören, Boğazı gören bir yer düşünmüştüm. ”Samim, kızın İstanbul’un sayfiyelerinden birinde bir ev yaptırmakta hâlâ tereddüt eden babasından şikâyetlerini de hatırladı. Şüphesi uzaklaşıyordu. Onun yerine onun kadar ölçüleri yanlış bir emniyet hissi alabilirdi. Kendisini bu hata kutuplarından uzaklaştırmak için bugün Meral’i gördüğü andan ayrıldığı ana kadar onun, hatırda kalan bütün sözlerini hareketlerini daha sakin bir dikkatin ışığında geçirmek istedi.
Yukarıda verilen parçadan hareketle roman türünün özelliklerinden ikisini yazınız.

• Cevap:
• Genellikle ayrıntılı betimlemeler yapılır.
• Söyleyici genelde ilahi bakış açısına sahiptir. 

7. XX. yy. sanatçılarındandır. Öğretmen, yazar ve hatiptir. Millî mücadeleye katıldı. İlk romanlarında
aşk konularını işleyip kadın psikolojisi üzerinde durdu. Sonra Türkçülük akımını benimsedi; duygulandırma
ve süslemeden kaçınan, realizmi ön planda tutan romanlar yazdı. Yurda döndükten
sonra romanlarında konularını bir olay çevresinde toplanan tek insanlara değil; devirlere, nesillere,
gelenek ve törelere bağladı. Raik’in Annesi, Seviyye Talip, Handan, Yeni Turan, Sinekli Bakkal, Yolpalas
Cinayeti, Dağa Çıkan Kurt, Türk’ün Ateşle İmtihanı, Mor Salkımlı Ev, Maske ve Ruh eserlerindendir.
Yukarıda kısaca tanıtılan Millî Edebiyat Dönemi sanatçısının adını yazınız.

• Cevap: Halide Edip Adıvar

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 209 Cevabı
8. I. Metin ve II. Metin parçalarını aşağıda verilen başlıklar doğrultusunda karşılaştırınız.

Tema: 
Anlatım Biçimi:
Anlatıcı:
Bakış Açısı:
Üslup:
10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 210 Cevabı
Aşağıdaki kutucuklarda “ROMAN” ünitesi ile ilgili 9-16. soruların cevapları bulunmaktadır. Buna göre kutucuklarda yer alan harfleri boş bırakılan yerlere yazarak soruları cevaplayınız. (Soruların birden fazla cevabı olabileceğini göz önünde bulundurunuz.)

• Cevap:  

9. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri roman türünün dünya edebiyatındaki temsilcilerindendir?

• Cevap: E

10. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Tanzimat Dönemi sanatçılarının etkilendiği edebî akımlardandır?

• Cevap: C,İ 

11. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Tanzimat Dönemi eserlerindendir?

• Cevap: A,Ğ

12. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Tanzimat Dönemi sanatçılarındandır?

• Cevap: I

13. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Servetifünun Dönemi sanatçılarındandır?

• Cevap: G

14. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Millî Edebiyat Dönemi sanatçılarındandır?

• Cevap: B,C,D

15. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Millî Edebiyat Dönemi eserlerindendir?

• Cevap: H

16. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Servetifünun Dönemi eserlerindendir?

• Cevap: F

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 211 Cevabı
17-21. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.
17. Metinde geçen “namı sönmek, siyasetini çakmak, yeni bir âlem doğması” kelime gruplarının anlamlarını metnin bağlamından hareketle belirleyip aşağıdaki boşluklara yazınız.

• Cevap: namı sönmek: Unutulmaya başlamak
• yeni bir alem doğması: Yeni bir dünya kurulması
• siyasetini çakmak: kendi görüşünü anlatmak

18. Metinde Efruz Bey sunulurken anlatıcının tutumu konusundaki düşüncelerinizi aşağıdaki boşluklara yazınız.

• Cevap: Hafiften Efruz Bey alaycı bir üslupla anlatılmaktadır. Efruz Bey bu metinde aslında bir şey bilmediği halde çok şey biliyormuş gibi anlatılmaktadır.

19. Okuduğunuz metinden olumlu ve olumsuz cümleye örnek bulunuz. Bulduğunuz örnekleri aşağıda boş bırakılan yere yazınız.

• Cevap:
• Olumlu: Her ne kadar Türkçülük mahfiline yeni girmişse de, korkunç mucit zekâsı sayesinde yine onların siyasetini çakmıştı.
• Olumsuz: Amma epey zamandan beri Efruz Bey hiçbir tarafta görünmüyordu.

20. Metnin dil ve anlatımıyla ilgili çıkarımlarda bulununuz. Çıkarımlarınızı aşağıdaki boşluklara yazınız.

• Cevap: Metin günlük sade halk ağzıyla yazılmıştır. Sade yalın bir anlatım vardır. Bunun yanında öyküleme tekniği ile yazılmıştır.

21. Bu metinden hareketle Ömer Seyfettin’in hangi dönemin anlayışıyla eser verdiğini dayanak noktalarınızı belirterek yazınız.

• Cevap: Türkçülük akımının en zirvede olduğu dönemlerden birinde yazmıştır. Bu da zaten Efruz Bey karakterinde de görülmektedir.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 212 Cevabı
22. Mutluluk paylaşılınca artar, dertler paylaşılınca azalır.
Bu cümle ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Anlamına göre olumlu bir cümledir.
B) Sıralı cümledir.
C) Yükleminin türüne göre isim cümlesidir.
D) Zarf-fiil vardır.
E) Geniş zaman kipi ile oluşmuştur.
Cevap: C
23. Aşağıdakilerden hangisi biçimce olumsuz anlamca olumlu cümledir?
A) Eleştirileri olgunlukla karşıladığın dikkatimi çekmedi değil.
B) Gittiği hiçbir şehir doğup büyüdüğü yerin tadını vermedi.
C) Kardeşinin bu yaşına kadar hiçbir rahatsızlığı yoktu.
D) Böylesine güzel sözlerden sonra işini yarım bırakır mı hiç?
E) Son eserinde ne sade bir dil kullanmış ne de içeriği zenginleştirmiş.
Cevap: A
24.
I. Kardeşi Ağustos ayında gelecekmiş.
II. Yapraklar nedense sararmamıştı oysa ki artık sonbahar gelmişti.
III. Gün gelecek onlar da dostça yaşamayı öğrenecek.
IV. Onun gibi dürüst birini bulmak çok zor.
V. Biz inanıyoruz ki gelecek günler daha iyi olacak.
Yukarıdaki numaralandırılmış cümlelerin hangilerinde yazım yanlışı vardır?
A) I ve II
B) I ve V
C) II ve III
D) III ve IV
E) IV ve V
Cevap: A
25. Top sesleri, belirsiz aralıklarla devam ediyor. Deminkinden daha mı yakın, daha mı uzak? Bana, gittikçe uzaklaşır gibi geliyor. Hesaba göre böyle tahmin ediyorum. Sanki bir saat içinde düşman, mevziini mi değiştirdi. Eğer böyle olsaydı düşman yeni mevzilerini tespit edinceye kadar uzun bir süre top seslerinin kesilmesi gerekirdi. Fakat kim dedi ki bu, mutlaka düşman toplarının sesidir? Belki de sabahtan beri kulağıma gelen sesler hep bizim cepheden aksediyor. Ben böyle düşünürken dalıp gitmişim.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) İsim-fiil
B) Sıfat-fiil
C) Birleşik isim
D) İsim tamlaması
E) Sıfat tamlaması
Cevap: C
26. Meftun artık o kulübe içinde bekleyerek vakit kaybetmenin uygun olamayacağını anladı. Kapıyı açıp hemen dışarıya fırladı. Heyecanına yenilerek tedbirsiz bir heyecanla soluk soluğa hendeğe kadar koştu. O üç kişiyle aradaki açıklığı hemen yarıladı. Şimdi gördü. İyice seçti. Bunlardan ikisi kadın, biri erkekti. Kim olduklarını anlamakta da güçlük çekmedi. Lebibe, Rebia, Mahir.
Bu parçanın türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Masal
B) Halk Hikâyesi
C) Destan
D) Roman
E) Fabl
Cevap: D
10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 213 Cevabı
27. Günler ne çabuk geçiyordu! Eylül başlarında serpeleyen o yağmurdan sonra uzun bir süre havalar açık gitti. Yumuşak bir mavilik alan gökyüzü, çoğu günler bulutsuzdu. Bazı bazı yağmur getirmekten uzak beyaz bulutlar geçiyordu yükseklerden. Deniz ile kırlar, gürültülü yazın ardından bir eğlence gecesinden sonra boşalmış açık hava bahçelerinin sessizliği içindeydiler. Durgun, kı- mıltısız, uyukluyorlardı. Eylül çıkarken, ekimin ilk yarısının dolmasına yakın, kısa süren iki yağmur daha yağdı. Her yağmurun ardından kırlar canlanır gibi oldu. Kuru ot tohumları çatlayıp filizlendiler. Yağmurların arkası gelmeyince bu yeşillik iki üç gün içinde kurudu. Gene o hastalıklı sarı renk kapladı ortalığı. Nadaslara işleye- memişti yağmurlar.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Kişileştirme
B) Mecaz anlam
C) Benzetme
D) Duyular arası aktarma
E) 3. tekil kişili anlatım
Cevap: C
28.
I. Olayların geçtiği mekân İstanbul’dur.
II. Her tabakadan insanın yaşantısı konu olarak ele alınmıştır.
III. Sanatçılar sade dili kullanmaya özen göstermiş ve eserlerinde yerli hayatı konu edinmişlerdir.
IV. Bireysel konular işlenmiş, bireylerin iç dünyaları ince ayrıntılarıyla verilmiştir.
V. “Millî kaynaklara dönme” anlayışı doğrultusunda eser verilmiştir.
Yukarıdaki Millî Edebiyat Dönemi romanları ile ilgili verilen numaralandırılmış ifadelerden hangileri yanlıştır?
A) I ve II
B) I ve IV
C) II ve III
D) II ve IV
E) IV ve V
Cevap: B
29. Aşağıdaki parçalardan hangisi farklı bir bakış açısıyla yazılmıştır?
A) Babamı her nedense her zaman kahkahalarla güldüren bu maceraya ben o kadar gülemiyordum. Zaten sonraları ben Fa- him Beyle, biraz daha tanışarak, yavaş yavaş bu hâdiseyi başka türlü tefsire koyulmuştum.
B) İlk biz geldik. Beni Ömer’le Tezel getirdiler. Oğlum şurda, kapıda karşıladı. Getirip buraya oturttu. Müjgân da koluma girmişti hatta. “Gel anne, senin yerin burası. Bak burda otur, seyret.” dediler.
C) Bu sabah hesap ettim. Ben, Zeyniler’e geleli aşağı yukarı bir ay olmuş. Bu bir ay, bana şimdi on yıldan daha uzun görünüyor.
D) Yusuf’un yaylı arabası, o yaz sıcağında kabuğuna çekilmiş sokaklardan geçerken, işlemeli bir perde kıpırdanıp aralandı. Yusuf, ipek tüccarı Abdullah Bey’i bir an önce Bilecik’e götürme telaşındaydı. Yine de o kerpiç evin penceresine bakmadan edemedi.
E) Mütemadiyen onları düşünüyordum. Fakat nihayet daha fazla dayanamadım ve kafamdan uzak tutmak istediğim hayal, yavaşça sessiz sedasız gözlerimin önünde dikildi.
Cevap: D
30. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde boş bırakılan yere farklı bir noktalama işareti getirilmelidir?
A) Bu konu( ) hiç de öyle geçiştirilecek nitelikte değildir.
B) Umduk( ) bekledik, düşündük.
C) Evde( ) okulda, kütüphanede hep seni aradım.
D) Akşam( ) yine akşam, yine akşam
E) Misafir on kısmetle gelir( ) birini yer, dokuzunu bırakır.
Cevap: E

6. Ünite CEVAPLARI

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 216 Cevabı
1. Çevrenizdeki insanlarla iletişiminizde yanlış anlaşılmayı engellemek için neler yapılabilir?

• Cevap: Bazen iletişim kurarken çevremizdeki insanlarla iletişiminizde birtakım yanlış anlaşılmalar yaşarız. Bu yanlış anlamaları engellemek için kişiler arası iletişimimizde yaptığımız yanlış davranışlara dikkat etmeliyiz. Öncelikle karşı tarafla iletişime geçmeden önce anlatmak istediğimiz şeyi düşünerek mesajımızı karşı tarafa açık ve net olarak ifade etmeliyiz. Düşüncelerimizi karşı tarafa anlatırken beden dilimiz de çok önemlidir. Bu yüzden yüz ifademize de dikkat etmeliyiz. Karşı tarafı suçlayıcı ifadelerden de kaçınmalıyız. İletişimin en önemli unsurlarından biri de dinlemektir. Mutlaka karşı tarafa da söz hakkı vermeliyiz. Belki anlatmak istediklerimizi tam olarak anlatamamış olabiliriz. Bu yüzden karşı taraf söylediklerimizi anlamamış olabilir. İletişim de bunlara dikkat ettiğimiz takdirde çevredeki insanlarla iletişimimizdeki yanlış anlaşılmayı büyük oranda engellemiş oluruz.

2. Güldürü ağırlıklı tiyatroları izlemekten hoşlanır mısınız? Niçin?

• Cevap: Geleneksel Türk tiyatrosunun başlıca güldürü öğeleri genellikle; abartılı tavırlar, doğaçlama espriler, belli bir tiplemenin taklidinin yapılması, yanlış anlaşılmalar, söz kavgaları ve değişik yörelere özgü şive ve ağız taklitleridir. Doğaçlamaya dayanan bu tiyatronun temel öğesi güldürüdür. Gülmeyi seven herkesin seveceği bir sosyal faaliyettir güldürü ağırlıklı tiyatrolar. Ben de hem zamanımı iyi değerlendirmek için hem de bana mutluluk, keyif verdiği kendimi iyi hissettirdiği için güldürü ağırlıklı tiyatroları izlemekten hoşlanıyorum.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 222 Cevabı
1. KARAGÖZ: Sıkarlar, sıkarlar, sıkarlar… Misafirler dişlerini sıkarlar.
HACİVAT: Canım, neden?
KARAGÖZ: Birisi başlasın da, sonra biz başlayalım diyerekten.
Metinden alınan yukarıdaki karşılıklı konuşmada altı çizili deyimin anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.

• Cevap: Dişlerini sıkma:  darlığa, sıkıntıya dayanmak, katlanmak

2. Hacivat ve Karagöz hangi özellikleriyle metne konu edilmiştir?

• Cevap: Hacivat bilgili, okumuş görgülü kendini geliştirmiş çelebi bir tipi sembolize eder. Karagöz ise okumamış, kelimeleri yanlış anlayan ve anlamadığı yerde kaba söze baş vuran birini simgeler.

3. Hacivat ve Karagöz, birbirlerine sordukları bilmecelerin cevabını bilemediklerinde nasıl davranırlar?

• Cevap: Şaşırırlar, birbirlerine yanlış anlamayı ortadan kaldırmak için açıklamalar yaparlar.

4. Metinde halk edebiyatı sözlü ürünlerinden olan bilmecelerin kullanılması, metnin içeriğini nasıl etkilemiştir?

• Cevap: Metni ilgi çekici hale getirmiştir. Bunun yanında Karagöz oyununun bilgilendirici ve eğitici yönünün de ortaya çıkmasını sağlar.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 223 Cevabı
5. Okuduğunuz metinde temel çatışmayı belirleyerek temayı söyleyiniz.

• Cevap: Temel çatışma Hacivat’ın söylediklerini Karagöz’ün yanlış anlaması ve ortaya komik durum ve yorumların çıkmasıdır.

6. Metnin dil ve anlatım özellikleriyle ilgili neler söyleyebilirsiniz?

• Cevap: Metin diyaloglar ile yazılmış başında ve sonunda ise metinle ilgili açıklayıcı bilgilere yer verilmiştir.

7. Metinden hareketle dönemin sosyal ve kültürel hayatıyla ilgili çıkarımlarda bulununuz.

• Cevap: Metinde o dönemlerdeki sosyal yaşam ile ilgili bilgilere sahip oluruz. Mesela Beyazıt Kazanlariçi denen yerde ne tür iş uğraşlarının olduğunu öğreniriz. Bunun yanında günlük yaşamda kullanılan ata sözleri ve deyimleri de yine metinden çıkarabiliriz.

8. Metinde güldürü ögesi nelerle sağlanmıştır? Metinden örnekler veriniz.

• Cevap: Güldürü öğesi yanlış anlamalar ve kelimelerin farklı telaffuzu ile sağlanmaktadır.

9. Okuduğunuz metin, Bakkallık adlı Karagöz oyununun hangi bölümünden alınmış olabilir? Nedenleriyle açıklayınız.

• Cevap: Bence giriş kısmından alınmıştır. Çünkü girişte bir semai okunmuş ve Hacivat perdeye çıkmıştır. Genelde oyunun başında bu sahneyle karşılaşırız.

10. Karagöz oyununun günümüzdeki hangi sanat dallarına kaynaklık ettiğini düşünüyorsunuz? Örneklerle açıklayınız.

• Cevap: Günümüzdeki kuklacılık ve tiyatro sanatlarına öncülük ettiğini düşünüyorum. Kuklacılık sanatıyla doğrudan bağlantısı varken gösteriye dayalı olan modern tiyatrodan farkı tiyatroda canlı kahramanların rol yapmalarıdır.

1. Geleneksel tiyatronun eğlence kültürümüzdeki yerini, Osmanlı toplumunda bir arada yaşama kültürünü, isimler ve karakterler arasındaki ilişkiyi araştırınız.

• Cevap:
• 1- Osmanlı toplumundan bugüne dek insanları bir araya getirme , sosyalleştirme konusunda büyük katkıları olmuştur.
• 2- Geçmişten günümüze dek isimlerin yaşatılmasında , sözlü tarihin gelişmesinde katkısı olmuştur.3- Mahalle yaşayışı , esnaf toplantısı , evlenme törenleri gibi bölümlerde eğlence kültürünün yaşatılmasında geleneksel tiyatrolarımız önemli bir yer bulmuştur.
  4- Kukla oyunu çocuk genç fark etmeden orta yaş grubuna hitap eden günümüzde halen bazı kesimlerde aktif olan geleneksel Türk tiyatrosu rollerinden biridir.
  5- Meddahlık , günümüzde özellikle güldürü amaçlı düzenlenen stand-up tiyatro oyunlarına dönüşmüştür , insanlar eğlence amaçlı bu tür tiyatroları izlemeye gitmektedir.
  6- Karagöz – Hacivat oyunları eğlence sektöründe panayırlar , festivaller , tiyatrolar , kermes gibi özel günlerde halkı eğlendirme amaçlı olarak aktif olarak kullanılmaktadır.
  7- Orta oyunları , birçok bakımdan karagöz- hacivat oyununa benzeyen yalnız canlı insanlarla hayata geçirilen orta oyunları eğlence sektöründe kültürümüzde yer edinmiş insanlar tarafından oldukça tercih edilen tiyatro türü olmuştur.
  8-Geleneksel türk tiyatrolarına özgü değişik şive ve ağız taklitleri insanları her zaman güldürmeyi başarmıştır.

2. Meddah hakkında bilgi toplayınız. Genel Ağ’dan bir meddah ve stand-up gösterisi bularak izleyiniz. Aralarındaki farkları belirleyip sınıfta paylaşınız.

• Cevap: Methedici (övücü), taklitler yapıp hoş öyküler anlatarak halkı eğlendiren sanatçıya meddah denir. Türk halk zekâsının ve halkın, olayları karikatürize etme gücünün büyük sanatlarından biri olan meddahlık, yüzyıllar boyu yaşamış, Türk halkı arasında çok ilgi görmüştür. Meddahlık için tek adamlı tiyatro diyebiliriz. Meddah, tiyatronun bütün kişilerini varlığında birleştiren bir aktördür. Yüksekçe bir yerde oturarak bir öyküyü başından sonuna kadar, canlandırdığı kişileri ağız özelliklerine göre konuşturarak anlatır. Perdesi, sahnesi, elbiseleri, dekoru, kişileri bulunmayan bu tiyatronun her şeyi meddah denilen o tek adamın zekâsına, bilgisine, söz söylemedeki başarısına bağlıdır.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 224 Cevabı
1. Ramazan ayında düzenlenen geleneksel eğlencelerin birlik ve beraberlik ruhunu canlı tuttuğunu söyleyebilir misiniz? Neden?

• Cevap: Aç ve yoksulların halini daha iyi anladığımız bu ayda İnsanlar daha çok paylaşmaya çalışır. İhtiyaç sahibi insanların ihtiyaçları giderilmeye çalışılır. Tüm bunlar bizim maneviyatımızı daha da kuvvetlendirerek, toplum olarak birbirimize olan sevgi bağlarımızı daha da güçlendirir. Ramazan aylarında düzenlenen geleneksel eğlenceler eski zamanlardan beri günümüze kadar taşınmaya çalışılmış, halen günümüzde de eskisi kadar olmasa da yapılmaya çalışılarak gelecek nesillere taşınmaya çalışılan etkinliklerdir. Ramazan ayında düzenlenen bu eğlenceler bizim adet ve ananelerimizdir. Bizleri birbirimize bağlayarak, birlik ve beraberlik duygularımızı daha da canlı tutar.

2. “Aklın aynı anda inkâr etmek ya da doğrulamak zorunda kaldığı şey, gülünçtür.” sözüyle ilgili düşüncelerinizi nedenleriyle paylaşınız.

• Cevap: Çelişki, bir tanesinden birini tutamama durumuna verilen isimdir. “Aklın aynı anda hem inkar etmek hem de doğrulamak zorunda kaldığı şey, gülünçtür.” Cümlesinde de bir çelişki ve ikilem bulunmaktadır. Hayatta öyle durumlar olur ki, kabul etmek ya da reddetmenin ötesine geçer. Bu durumlar da insanları güldürür. Bu sözden hareketle insanların taraf tutamayacağı durumların oluşturulmasıyla güldürme eylemi de gerçekleşmiş olacaktır.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 230 Cevabı
1. • Efendim bendeniz bu mahallenin eskisi İsmail kulunuz…
• Hah şöyle yola gel..
Bu cümledeki altı çizili kelime ve kelime grubunun anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.

• Cevap:
• bendeniz: “kulunuz”, “köleniz” anlamına gelmekle birlikte, “ben” adılı yerine kullanılan bir alçakgönüllülük sözü
• yola gel:  Ters tutumunu düzeltmek, uslanmak, istenilen biçimdeki davranışı kabul etmek.

2. Sahneye hangi oyuncu ilk olarak çıkmaktadır? Oyuna başlarken kullanılan ifadeler Türk edebiyatının başka hangi türüyle benzer özellik gösterir?

• Cevap: 

3. Kavuklu, Pişekâr’dan ne istemiştir? Pişekâr Kavuklu’ya nasıl yardım etmiştir?

• Cevap:

4. Metnin olay örgüsünü belirleyiniz.

• Cevap:

5. “Kara gün dostu, sözü geçmek” gibi deyimler metinden alınmıştır. Siz de metinde kullanılan deyimlere örnekler bulunuz.

• Cevap:

6. Okuduğunuz metinde kişilerin özelliklerini belirleyiniz. Bu özelliklerin metnin türüne katkısını açıklayınız.

• Cevap:

7. Metnin dil ve anlatım özellikleriyle ilgili çıkarımlarda bulununuz.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 231 Cevabı
8. Metindeki temel çatışmayı ve bu çatışma etrafında metinde yer alan diğer karşıtlıkları belirleyiniz.

• Cevap:

9. “Bayram yerlerinde hani ayaklı bir kutunun içinde daima değişen resimleri seyrettiren adamlar gibi al gözüm diye söze başladım ben de sonunu getirdim.” Metindeki bu cümle o dönemde bayram yerlerindeki eğlence kültürü ile ilgili fikir vermektedir. Siz de metinden o dönemin sosyal ve kültürel yaşamıyla ilgili bilgi veren cümleleri bulunuz.

• Cevap:

10. “Ben sizin gerek valideniz merhumenin, gerekse peder merhumun çok nân’ü nimetleriyle perverde oldum. Tabii sizi himaye yegâne vazifemdir..” okuduğunuz metinden alınan bu cümleler Türk top- lumunun manevî değerleriyle ilgili size nasıl bir fikir vermektedir?

• Cevap:

11. Orta oyununda Acem, Kürt, Arap, Yahudi, Laz, Çerkez gibi karakterler vardır. Bu karakterlerin orta oyununda yer alması Türk toplumunun hangi toplumsal özelliğinin göstergesidir?

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 232 Cevabı
1. “Kostüm, ışık, dekor, makyaj…” gibi unsurların tiyatro eserinin başarı ile sahnelenmesindeki önemi ile ilgili neler düşünüyorsunuz?

• Cevap: Bunlar modern tiyatronun olmazsa olmazlarıdır. Canlandırma ve hissettirme için en önemli unsurlardır. İletinin en iyi ve etkili şekilde izleyicilere ulaştırılması için çok önemlidir.

2. Bir tiyatro oyunu mu yoksa sinema mı sizi daha çok etkiler? Düşüncelerinizi sözlü olarak ifade ediniz.

• Cevap: Tiyatro daha çok etkiler.Çünkü orada insanları/ oyuncuları daha yakından ve canlı görmek performanslarını daha doğal şekilde izlemek çok etkileyicidir.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 235 Cevabı
1. • Ağladığını gördükçe öyle yüreğim kalkıyor ki, merhametimden yengeliğini kendim edeceğim
geliyor.
• Hemen hoş hâl ile geçinmenizi can ü gönülden dua ederim.
Yukarıdaki cümleler okuduğunuz metinden alınmıştır. Bu cümlelerde altı çizili kelime gruplarının anlamlarını cümlenin bağlamından, hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.

• Cevap:
• yüreğim kalkıyor: Heyecanlanmak.
• can u gönülden: kalp ve gönül anlamında içten gelmek.

2. Müştak Bey’in yerinde siz olsaydınız onun yaşadığı böyle bir olay karşısında nasıl davranırdınız?

• Cevap: Ben daha sert tepki verirdim. Çünkü kandırılmak kötü bir şey. Kesinlikle büyük kızla evlenmezdim. Bir de en başından beri görücü usulü ile evlenmek yanlış olduğu için bu işe hiç girmezdim. 

3. Okuduğunuz metinde geçen diğer kişilerin özellikleriyle ilgili neler söyleyebilirsiniz?

• Cevap: MÜŞTAK BEY: Güvey ve Kumru Hanımın aşığı. Müştak Bey aşka susamış, aşkla körü körüne hareket eden, sevincin ümitsizliğinde en son derecesine çıkan biridir. Müştak Bey alafranga tutum ve davranışı, kılık ve kıyafetiyle mahallelinin hoşuna gitmeyen, fakir fakat oldukça kafalı bir insandır.
  KUMRU HANIM: Müştak Beyin sevgilisi ve Sakine Hanımın kız kardeşidir. Kumru hanım çok genç ve güzel bir hanımefendidir. O da Müştak Beye aşıktır.
  SAKİNE HANIM: Kumru Hanımın büyük kız kardeşidir. Sakine Hanım; Kumru Hanıma göre oldukça yaşlı, çirkin, kart, kambur ve evde kalmış bir bayandır. Sakine Hanım eserde Müştak Beyin nikahlısıdır.
    YARDIMCI KİŞİLER:
  
  
   HİKMET EFENDİ: Müştak Beyin en iyi dostlarından biridir. Çok pratik zekalı bir kişiliğe sahiptir. Hikmet Efendi; aklı başında, ağırbaşlı ve Müştak Beyi o zor durumdan kurtaran kişidir.
  ZİBA DUDU: Evlenmeye aracılık yapan kılavuz kişidir. Müştak Beyin başına bu derdi açanlardan biridir. Ziba Dudu; çok geveze, laf taşıyan ve ortalığı karıştırmayı seven bir kişiliktir.
  HABBE KADIN: Müştak Beyin yengesidir. Müştak Beyin başına gelenleri duyunca feryadı basıp ortalığı karıştırıyor. Çok aceleci ve panik bir kişiliğe sahiptir.
  EBULLAKLAKATÜL’ENFİ: Sakine Hanımın nikahını kıyan imamdır. O da Sakine Hanımı Müştak Bey’e yamamaya çalışanlardan biridir. Çok düzenbaz, aşağılık ve dini başka şeylere alet eden bir tiptir. Aynı zamanda oldukça geveze, gürültücü, iri ve uzun burunlu çirkin biridir.

4. Metinde anlatılanlardan hareketle temayı belirleyiniz.

• Cevap: Tema: görücü usulü ile evlenmenin yanlışlığı ve ortaya çıkaracağı olumsuz sonuçlardır.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 236 Cevabı
5. Hikâyedeki olayları gerçekleşme sırasına göre belirleyerek aşağıdaki şemalara yazınız.

• Cevap:
• Müştak Bey’in kendisine gösterilen kız yerine ablasının verilmek istenmesini anlaması.
• Konuyu çözmesi için Ebulaklakaya gidilmesi
• Ebulaklakanın Müştak Bey’e durumu kabullenmesini söylemesi
• Hikmet Efendi’nin olayı çözmesi ve sorunu ortadan kaldırarak Müştak Efendi’yi uyarması.

6. “Mekân ve dekor geleneksel Türk tiyatrosunda standart bir özellik göstermesine karşılık modern tiyatroda aynı eserin farklı temsillerinde, metinle ilişkili veya metinden bağımsız olarak farklı mekân ve dekor uygulamaları vardır.” Bu bilgiden hareketle okuduğunuz metinde dekorun nasıl düzenlenmesi gerektiğini söyleyiniz.

• Cevap: Dekor geleneksel ile modern tiyatro arası bir eser olduğu için istenirse geleneksel tarzda tek bir sahne şeklinde istenirse de birden fazla sahne şeklinde de düzenlenebilir.

7. Metnin dil ve anlatım özellikleriyle ilgili neler söyleyebilirsiniz?

• Cevap: Metnin dönemine göre sadedir. İfadeler açık ve nettir. Çünkü diyalog tarzında bir anlatım benimsenmiştir. Bundan dolayı da halkın anlayacağı bir dil tercih edilmiştir. Anlatım özelliklerine gelince, şair o zamanın en önemli sorunlarından biri olan görücü usulüyle evlenmeyi en anlaşılır şekilde anlatmıştır. Ayrıca eserin anlatımı oldukça akıcıdır.

8. Okuduğunuz metinde güldürü ögeleri nelerle sağlanmıştır? Metinden örnekler vererek açıklayınız.

• Cevap: Yanlış anlamalara dayalı bir anlatımın tercih edilmesi ve çoğu zaman kullanılan kılık değiştirme kadın kılığına girme gibi güldürü öğelerinin kullanıldığını söyleyebiliriz. 

9. Okuduğunuz metinde geleneksel Türk tiyatrosuna benzeyen yönleri gösteriniz.

• Cevap:
• Güldürü öğeleri
• Geleneksel yapıya sahip olması
• İsimlerden hareketle karakterlerin verilmesi mesela müştak kelimesi kavuşmaya hasret kalan anlamındadır.

10. Dönemin sosyal ve kültürel yaşantısı okuduğunuz metne nasıl yansımıştır?

• Cevap: Eserden çıkarılabilecek ana fikir; görücü usulüyle evlenmenin ne kadar tehlikeli ve yanlış olduğudur. O dönemlerde geçerli olan bazı geleneklerin ve batıl inançların nasıl olumsuz sonuçları doğurduğunu öğrenmiş oluruz.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 237 Cevabı
Aşağıda verilen metin parçalarını Şair Evlenmesi tiyatrosundan okuduğunuz bölümler ile dil ve anlatım özellikleri yönünden karşılaştırınız.

• Cevap: I. metinde kahramanlık ön planda olduğu için daha destansı bir söyleyiş daha şiirsel bir hava vardır. II. Metin ile Şair Evlenmesi ise sosyal bir konuyu işlediği için daha basit anlatım ve sade bir dil tercih edilmiştir. 

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 241 Cevabı
Fransız ve dünya edebiyatının önde gelen sanatçılarından biri olan Moliere’in Cimri adlı tiyatro eserini okudunuz. Okuduğunuz bu tiyatroyu daha önce incelediğiniz Orta Oyunu ile tema ve kahramanların özellikleri açısından; Şair Evlenmesi ile de dil ve anlatım özellikleri açısından karşılaştırınız. Karşılaştırma sonuçlarınızı aşağıdaki şemaya yazınız.
CİMRİ ve ORTA OYUNU TEMA VE KAHRAMANLARIN ÖZELLİKLERİ
Benzerlikler: İkisi de göstermeye bağlı bir metindir. İkisinde de halktan kahramanlar vardır. İkisinde de sosyal bir durum anlatılır. İkisinde de diyaloga dayalı bir anlatım vardır.
Farklılıklar: Birisi geleneksel tiyatro örneği iken Cimri ise Modern tiyatro örneğidir. Biri Fransız edebiyatının etkilerini taşırken diğeri geleneksel Türk tiyatrosunun özelliklerini taşır. Cimri de kahramanlar fazla iken Orta Oyunu’nda iki kahraman vardır.
CİMRİ ve ŞAİR EVLENMESİ DİL VE ANLATIM ÖZELLİKLERİ
Benzerlikler: İkisinde de halktan kahramanlar vardır. İkisinde de sosyal bir durum anlatılır. İkisinde de diyaloga dayalı bir anlatım vardır.
Farklılıklar: İkisinde kullanılan benzetmeler ve atasözleri, deyimler cümle yapıları farklıdır.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 242 Cevabı
Bu ünitede incelediğiniz metinlerden hareketle geleneksel tiyatronun eğlence kültüründeki yeri, Osmanlı toplumunda bir arada yaşama kültürü, isimlerle karakterler arasındaki ilişki, yanlış anlamalar ve şive taklitleri gibi konular üzerinde bir yazı yazınız.

• Cevap: Osmanlı toplumundan bugüne dek insanları bir araya getirme , sosyalleştirme konusunda büyük katkıları olmuştur. Geçmişten günümüze dek isimlerin yaşatılmasında , sözlü tarihin gelişmesinde katkısı olmuştur. Mahalle yaşayışı , esnaf toplantısı , evlenme törenleri gibi bölümlerde eğlence kültürünün yaşatılmasında geleneksel tiyatrolarımız önemli bir yer bulmuştur. Kukla oyunu çocuk genç fark etmeden orta yaş grubuna hitap eden günümüzde halen bazı kesimlerde aktif olan geleneksel Türk tiyatrosu rollerinden biridir. Meddahlık , günümüzde özellikle güldürü amaçlı düzenlenen stand-up tiyatro oyunlarına dönüşmüştür , insanlar eğlence amaçlı bu tür tiyatroları izlemeye gitmektedir. Karagöz – Hacivat oyunları eğlence sektöründe panayırlar , festivaller , tiyatrolar , kermes gibi özel günlerde halkı eğlendirme amaçlı olarak aktif olarak kullanılmaktadır. Orta oyunları , birçok bakımdan karagöz- hacivat oyununa benzeyen yalnız canlı insanlarla hayata geçirilen orta oyunları eğlence sektöründe kültürümüzde yer edinmiş insanlar tarafından oldukça tercih edilen tiyatro türü olmuştur. Geleneksel türk tiyatrolarına özgü değişik şive ve ağız taklitleri insanları her zaman güldürmeyi başarmıştır. Geleneksel türk tiyatrolarında sık sık karşılaştığımız değişik uluslardan ünlü kişilerin bazı özelliklerinin gülünçleştirmesi , kültürümüzdeki eğlence seviyesini yükseltmiştir. Doğaçlama yapılmış eleştiriler , abartılmış tavırlar , belirli tip ya da karakterlerin yansıtılması , geleneksel Türk tiyatrosunun günümüz çağında tutunmasına eğlence kültürümüzde aktif rol oynamasına katkı sağlamıştır.

Yazınızı yazarken ünitede araştırma sonunda topladığınız bilgilerden yararlanınız.
Yazınızı yazarken aşağıdaki bilgileri göz önünde bulundurunuz.
10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 243 Cevabı
İzlediğiniz bir meddah ve stand-up gösterisinden hareketle kısa bir meddah oyunu sununuz.

• Cevap: Okulunuzda yapılacak kısa bir gösteri için önce meddahlık veya Cem Yılmaz videoları izleyin. Sonra da kendinize göre yeniden uyarlama yaparak yazınız.

Genel Ağ’dan Karagöz oyunu videoları izleyiniz. Bu konuyla ilgili görüşlerinizi sınıfta paylaşınız. |

• Cevap: Günümüz insanına çok fazla hitap etmese de geçmiş dönemdeki Karagöz oyunları o dönem insanlarını çokça eğlendiren ve de eğlendirirken bir şeyler de öğreten bir yapıdadır.

Sunumunuzu hazırlarken ünitede araştırma sonunda edindiğiniz bilgilerden yararlanınız.


10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 244 Cevabı
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru kelimeyi/kelimeleri yazınız.
1. Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk tiyatro örneği,. Şinasi  .tarafından yazılan. Şair Evlenmesidir.  .adlı eserdir. Türk edebiyatında sahnelenen ilk tiyatro eseri,.Namık Kemal.tarafından yazılan…Vatan Yahut Silistre adlı eserdir.
2. Tanzimat Dönemi tiyatrosunda…….Ahmet Vefik Paşa ve Direktör Ali Bey.  yaptıkları uyarlamalar ve çeviriler ile tanınmışlardır.
3. Cumhuriyet Dönemi tiyatrosundaKöy ve köylü hayatı, köyden şehre göç, ekonomik hayat, yurt dışına gidenlerin yaşadıkları, kadının toplumdaki yeri...gibi yeni temalar olarak tiyatro eserlerinde işlenmiştir.
4. Metinsiz, suflörsüz, ezbersiz bir şekilde “palanga” denilen meydanda oynanan……..orta oyunu.  geleneksel Türk tiyatrosunun nükte ve cinasa çok önem veren bir türüdür.
5. Geleneksel Türk tiyatrosunun bir türü olan Karagöz; .giriş, muhavere, fasıl, bitiş.. ..bölümlerinden oluşur.
Özellik
1. Okumamış adam tipi (ç)
2. Zengin adam ve mirasyedi tipi (b)
3. Kadın tipi (c)
4. Pineklemekle ömür geçiren tip (a)
5. Görgü kurallarına uygun davranan, öğrenim görmüş tip (d)
Tip
a) Tiryaki
b) Çelebi
c) Zenne
ç) Karagöz
d) Hacivat
7. Meddah hikâyeci, aslında tiyatronun çeşitli kişilerini kişiliğinde toplamış bir aktör; meddahlık da tek kişilik bir tiyatrodur bir bakıma. Meddah, kahvehanelerde hünerini göstereceği zaman dinleyicilerden daha yüksekçe bir sekiye konmuş bir iskemleye oturur; elinde bir baston, omzunda da büyükçe bir mendil tutardı. Mendili, türlü ses ve şive taklitleri yaparken ağzını, burnunu kapamak için bastonu da çeşitli gürültüler çıkarmak için kullanırdı. Hikâyesinin üslubu da taklitli bir anlatıya uygulanmıştı. Meddahın hikâyesine başlarken, dinleyici ve seyircilerden kimsenin alınmaması için “İsim isme, kisb kisbe, semt semte benzer. Geçmiş zaman söylenir; yalan, gerçek dinlenir, vakit geçer” yollu kalıp ifadelerini sıralardı. Metnin sonunda da sürçü lisan ettikse affola biçiminde özür dileyen kalıp ifadelere yer verirdi.
Bu parçada meddah ile verilen bilgilerden yola çıkarak Meddahlık geleneği ile orta oyununun benzer ve farklı yönlerini yazınız.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 245 Cevabı
Aşağıdaki kutucuklarda “TİYATRO” ünitesi ile ilgili 8-14. soruların cevapları bulunmaktadır. Buna göre kutucuklarda yer alan harfleri boş bırakılan yerlere yazarak soruları cevaplayınız. (Soruların birden fazla cevabı olabileceğini göz önünde bulundurunuz.)
8. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri geleneksel Türk tiyatrosu ürünlerindendir?

• Cevap: B, Ç ,F, İ

9. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri gölge oyununun sergilendiği perdeye verilen isimlerdendir?

• Cevap: E

10. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Karagöz ve orta oyunundaki bölümlerdendir?

• Cevap: H, I

11. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Tanzimat Dönemi tiyatro yazarlarındandır?

• Cevap: D, G 

12. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Türk tiyatrosunda Batılı anlamda yazılan ilk tiyatro örneğidir?

• Cevap: A

13. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Karagöz oynatanlara verilen adlardandır?

• Cevap: Ğ

14. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri orta oyununda mekân olarak kullanılan yerlerdendir?

• Cevap: C

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 246 Cevabı
15-16. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.
15. Okuduğunuz metin, Tanzimat Dönemi’ne ait bir tiyatro metnidir. Bu bilgiden hareketle metinden Tanzimat Dönemi tiyatrolarıyla ilgili çıkarımlarda bulununuz.

• Cevap:  Tanzimat edebiyatı ile edebiyatımıza giren tiyatro, tıpkı Tanzimat romanında olduğu gibi tarihi ve sosyal konuları işlemiştir.
• Bu dönem tiyatro çalışmaları telif, tercüme ve adaptasyon olmak üzere üç gurupta toplanabilir.
• Daha ziyade komedi türünde eserler yazılmış ve oynanmıştır.

16. Okuduğunuz metni, bugünün tiyatro anlayışı ile benzerlikler ve farklılıklar bakımından karşılaştırdığınızda neler söyleyebilirsiniz?

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 247 Cevabı
17. Yanlış anlaşılmalara dayanan güldürü şive ve taklitlere de yer veren oyun ramazanda İstanbul’un her semtinde ve herhangi bir kahvehanede oynanabilirdi. Bu oyun; malum, meydan oyunudur. Seyirciler bu meydanın etrafını çepeçevre kuşatırdı, yalnız bir tarafı açık bırakılırdı. Bu oyunun dekoruna gelince, “yeni dünya” denilen bir çeşit paravana idi. Bu yeni dünya kurulduğu zaman sanki bir ev olurdu. Eşyası da iki iskemleden ibaretti. Gözlemeci adlı oyunlarda olduğu gibi çok kısa bir yeni dünya bulunurdu ki buna dükkân denilirdi. Dükkânda tek iskemle vardı.
Bu parça aşağıdaki cümlelerden hangisiyle devam ettirilirse bilgi yanlışı olur?
A) Bu oyunda Kavuklu ve Pişekâr tipleri oyunun temel kişileridir.
B) Oyuna zurna, çift-nara gibi çalgılar eşlik eder.
C) Bu oyun gölge oyunu olarak da adlandırılmıştır.
D) Kalabalık kişi kadrosuna sahip olan oyun doğaçlama oynanır.
E) Oluştuğu dönemin sosyal yaşamından izler taşır.
Cevap: C
18. Geleneksel Türk tiyatrosuna özgü bir sahne oyunu da “hayal oyunu” adı verilen Kara- göz’dür.
Bu cümleyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Tırnak işareti vurgu amacıyla kullanılmıştır.
B) Yapım ve çekim eklerine örnek vardır.
C) Yüklemin türüne göre isim cümlesidir.
D) Sıfat ve isim tamlamaları kullanılmıştır.
E) Ögelerin dizilişine göre devrik cümledir.
Cevap: E
19. Tiyatroda dekor, kostüm, ışık, müzik gibi unsurlar olayları belirginleştirmeye yarar. Başka bir deyişle olayların daha canlı bir görünüm kazanmasını sağlar. Mekân ve dekor, geleneksel tiyatroda standart bir özellik göstermesine karşılık modern tiyatroda aynı eserin farklı temsillerinde, metinle ilişkili veya metinden bağımsız olarak farklı mekân ve dekor uygulamaları olabilir.
Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Tanımlamanın olduğu
B) Fiilimsilere yer verildiği
C) Açıklama anlatım biçiminin kullanıldığı
D) Karşılaştırmadan yararlanıldığı
E) İsim ve sıfat tamlamasının kullanıldığı
Cevap: A
20. (I) Karagöz, karanlık bir yerde gerisinden aydınlatılmış beyaz bir perdede tasvirlerle oynatılan bir oyundur. (II) Değişik şive ve ses taklitlerinin yer aldığı oyunda Karagöz ve Hacivat başlıca tiplerdir. (III) Tuzsuz Deli Bekir, Kayserili, Acem, Yahudi, Karagöz’ün karısı, Cüce gibi tipler de bu oyunda yerini alır. (IV) Karagöz oyunu giriş, muhavere, fasıl ve bitiş olmak üzere dört bölümden oluşur. (V) Oyuna adını veren asıl konunun ele alındığı bölüm muhaveredir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışlığı yapılmıştır?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
Cevap: E

7. Ünite CEVAPLARI

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 250 Cevabı
1. Çocukluğunuza ait sizde derin bir iz bırakan, sizi etkileyen güzel bir olay var mı? Anlatınız.

• Cevap:

2. Anı yazmak, sizce diğer edebî türlere göre daha kolay mıdır? Düşüncelerinizi nedenleriyle paylaşınız.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 253 Cevabı
1. • Âşık Garib’e, Kerem hikâyesine yeğ tuttuklarım bunlardı.
• O zaman annem, “Buraları atlayalım, içim sıkıldı” der, ama babamı kandıramazdı.
Yukarıdaki cümlelerde geçen altı çizili ifadelerin anlamlarını cümlelerin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.

• Cevap:

2. Metinde anlatılanlara göre Hüseyin Cahit Yalçın, kitap okuma alışkanlığını nasıl kazanmıştır?

• Cevap:

3. Metne göre Hüseyin Cahit Yalçın’ı en çok etkileyen yazarlar ve eserler hangileridir?

• Cevap:

4. Okuduğunuz metne göre yazar, yazı denemeleri yapmaya ne zaman ve hangi duygular içerisinde başlamıştır?

• Cevap:

5. Metinde geçen “Ciltsiz durumlarıyla birbirlerine dargın gibi yan yana dizilmeleri pek zor olan bizim Türkçe kitapları, kitaplığımın boş raflarına âşıkça bir özenle dizip karşılarına geçer, mutlulukla kendimden geçercesine uzun uzun seyrederdim. Rafların boş tarafları içime derin bir sıkıntı verirdi. Kitapların irili ufaklı, düzensizliğine de üzülürdüm.” cümlelerinden hareketle yazarın kitaplara bakış açısını tespit ediniz.

• Cevap:

6. Metinde anlatılanlardan hareketle konuyu söyleyiniz.

• Cevap:

7. Metindeki anlatıcıyı ve bakış açısını bulunuz.

• Cevap:

8. Metindeki ana düşünce ile yardımcı düşünceleri belirleyiniz. Belirlediğiniz cümleleri aşağıdaki şemalara yazınız.
Ana Düşünce:
Yardımcı Düşünce:
10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 254 Cevabı
9. Metinde kullanılan anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yollarını bularak aşağıdaki şemalara yazınız.
Anlatım Biçimleri:
Düşünceyi Geliştirme Yolları:
10. Metnin dil ve anlatım özellikleriyle ilgili neler söyleyebilirsiniz?

• Cevap:

11. Okuduğunuz metinden hareketle dönemin sosyal ve kültürel yapısıyla ilgili çıkarımlarda bulununuz.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 256 Cevabı
1. Tarihte topluma katkısı olmuş hangi kişiyle ilgili bir anınız olsun isterdiniz? Niçin?

• Cevap:

2. Yaşadıklarınızı günü gününe yazmayı mı yoksa üzerinden zaman geçtikten sonra aklınızda kaldığı kadarıyla aktarmayı mı tercih edersiniz? Düşüncelerinizi nedenleriyle paylaşınız.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 259 Cevabı
1. • Bu, rüya gibi bir şeydi. Yanık yüzlü, tığ gibi endamlı, ürkütücü ve engin bakışlı, acaba hangi masaldaki
kahraman bize o sabah görünen Mustafa Kemal kadar güçlü olmuştur.
• Hızlı konuşanlarımız, fısıldaşanlarımız, büsbütün susanlarımız ve derin kaygılar içine gömülenlerimiz vardı.
Yukarıdaki cümlelerde geçen altı çizili ifadelerin anlamlarını cümlelerin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.

• Cevap:

2. Okuduğunuz metinde yazarın gözlemlerinden yararlandığı bölümleri gösteriniz.

• Cevap:

3. Metinde Mustafa Kemal’in fiziksel özellikleri nasıl verilmiştir?

• Cevap:

4. Yazar, Mustafa Kemal’i İzmir’de karşılayan kalabalığı görünce neler düşünmüştür?

• Cevap:

5. “Anı kitaplarında yazarların dünyaya bakış açıları ve olayları hangi pencereden gördükleri kolayca anlaşılır.” bilgisinden hareketle Falih Rıfkı ATAY’ın olaylara bakış açısının metne yansıdığı bölümleri gösteriniz.

• Cevap:

6. “Zaferi unutmuş gibiydi. Birçoklarının son zannettiği şey, onun için başlangıçtı.” cümlesini, metnin yazıldığı dönemin tarihî gerçekliğini göz önünde bulundurarak yorumlayınız.

• Cevap:

7. Okuduğunuz metnin konusunu belirtiniz.

• Cevap:

8. Metinden hareketle anlatıcıyı ve anlatıcının bakış açısını belirleyiniz.

• Cevap:

9. Metinde kullanılan anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yollarını bulunuz. Aşağıdaki şemalara yazınız.
Anlatım Biçimleri:
Düşünceyi Geliştirme Yolları:
10. Metnin dil ve anlatım özellikleri ile ilgili neler söyleyebilirsiniz?

• Cevap:

11. Metinden hareketle dönemin siyasi ve sosyal yapısıyla ilgili çıkarımlarda bulununuz.

• Cevap:

12. Okuduğunuz metinde günümüz imlasından farklı olan kelimelere örnekler bularak altını çiziniz.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 261 Cevabı
Aşağıda verilen metin parçalarını konu, dil ve anlatım özellikleri bakımından karşılaştırınız. Karşılaştırma sonuçlarınızı sınıfta sözlü olarak paylaşınız.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 262 Cevabı
Türün özelliklerine uygun bir anı yazınız.
Anı yazarken aşağıdaki şemalarda yer alan hatırlatıcı bilgilerden yararlanınız.
1. Düşüncelerinizi yazmadan önce hazırlık yapınız.

• Cevap:

2. Bu düşüncelerinizi anlaşılacak şekilde planlayınız.

• Cevap:

3. Kısa ve kolay anlaşılabilecek cümleler kurunuz.

• Cevap:

4. Yazdığınız cümlelerin anlatımının açık, akıcı, duru ve yalın olmasına özen gösteriniz.

• Cevap:

5. Cümlelerinizde imla ve noktalamaya dikkat ediniz.

• Cevap:

6. Yazdığınız metni gözden geçiriniz.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 262 Cevabı
Yazdığınız anıları sınıf ortamında sununuz.

• Cevap:

Anıların sunumu yapılırken, sunumları aşağıdaki bilgileri göz önünde bulundurarak dinleyiniz.

• Cevap:

Dinlediğiniz konuşmanın konu akışını takip ediniz.

• Cevap:

Konuşmacıyla göz teması kurunuz.

• Cevap:

Konuşmacının sözünü kesmeyiniz.

• Cevap:

Konuşmacıyla empati kurunuz.

• Cevap:

Kaba ve aşırı duygusal anlatımlardan kaçınınız.

• Cevap:

Sorularınızı konuşmanın sonunda sorunuz.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 264 Cevabı
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru kelimeyi/kelimeleri yazınız.
1. Anı türünün Batılı anlamda ilk örnekleri…………………………………..Dönemi’nde verilmiştir. Bu dönemde yazılan anılarda konu olarak…………………………………………….,………………………………………………,
…………………………………………………………………………işlenmiştir. Dönemin anı türündeki önemli
sanatçıları arasında…………………………………………………………..,…………………………………………………..,
………………………………………………….sayılabilir. Anı türünde yazı yazan kimi sanatçılar, gerçeğe bağlı
kalmak kaygısıyla anılarında…………………..,……………………….,……………………….,……………………….gibi
kaynaklardan yararlanmışlardır.
B) Aşağıda numaralar ile verilen yazar isimlerini harf ile verilen eser isimleriyle eşleştirerek harfleri numaraların yanındaki yay ayraçların içine yazınız.
Yazar
1. Mehmet Rauf ()
2. Falih Rıfkı Atay ()
3. Yusuf Ziya Ortaç ()
4. Yakup Kadri Karaosmanoğlu ()
5. Refik Halit Karay ()
6. Yahya Kemal Beyatlı ()
Eser
a) Üç Nesil Üç Hayat
b) Portreler
c) Gençlik ve Edebiyat Hatıraları
ç) Çankaya
d) Edebî Hatıralar
e) Siyasi ve Edebî Portreler
Aşağıdaki açık uçlu soruların cevabını ilgili alana yazınız.
3. Cumhuriyet Dönemi yazarlarından olan sanatçı; anı, fıkra, makale, sohbet, gezi yazısı gibi pek çok eser vermesine karşın en çok gezi ve anı türündeki yazılarıyla tanınmıştır. Eserlerinde Atatürkçülük, cumhuriyetin ilkelerini , Atatürk’le yaşadığı anılar, dönemin toplumsal ve siyasi hayatı başlıca konularını oluşturmuştur. Gezi ve anı türündeki eserlerinde yaşadığı olayların ve gezdiği yerlerin yanı sıra gözlemlerini, deneyimlerini, bilgi birikimini sade bir dille yansıttı. Türkçenin bağımsız bir dil hâline gelmesi için çalıştı. Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatı ve Türk diline yazıları ve fikirleri ile katkıda bulundu. Bizim Akdeniz, Tuna Kıyıları, Eski Saat, Pazar Konuşmaları, Ateş ve Güneş, Zeytindağı eserlerinden bazılarıdır.
Yukarıda kısaca tanıtılan sanatçının adını yazınız.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 265 Cevabı
Aşağıdaki kutucuklarda “ANI” ünitesi ile ilgili 4-10. soruların cevapları bulunmaktadır. Buna göre kutucuklarda yer alan harfleri boş bırakılan yerlere yazarak soruları cevaplayınız. (Soruların birden fazla cevabı olabileceğini göz önünde bulundurunuz.)
4. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Servetifünun Dönemi’nde anı türünde eser vermiş sanatçılarındandır?

• Cevap:

5. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Türk edebiyatında anı türünün ilk örneğidir?

• Cevap:

6. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Tanzimat Dönemi Edebiyatı öncesinde anı türünün yerini tutmuştur?

• Cevap:

7. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Cumhuriyet Dönemi’nde anı türünde eser veren sanatçılardandır?

• Cevap:

8. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Servetifünun Dönemi’nde anı türünde yazılmış eserlerdendir?

• Cevap:

9. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Cumhuriyet Dönemi’nde anı türünde yazılmış eserlerdendir?

• Cevap:

10. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Batılı anlamda anı türünün ilk örneklerindendir?

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 266 Cevabı
11-15. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.
11. Metinde geçen “tahlil etmek, hâsıl olmak” kelime gruplarının anlamını metnin bağlamından hareketle belirtip aşağıdaki boşluğa yazınız.

• Cevap:

12. Okuduğunuz metinde geçen “Boğaziçi’nin bu terk edilmiş köşesinde sanki bu toprağa köklenmiş, güya bu sularda filizlenmiş olan yalı, bir kenarda bütün bir varlığın esrarıyla bir nilüfer gibi açılmıştı.” cümlesinde yazarın anlatmak istediği nedir?

• Cevap:

13. Metnin dilini göz önünde bulundurarak metnin yazıldığı dönem ile ilgili çıkarımlarda bulununuz. Çıkarımlarınızı aşağıdaki boşluğa yazınız.

• Cevap:

14. Metinden kişileştirme ve benzetme sanatlarına örnek cümleler bularak bu cümlelerin metnin anlatımına katkısını belirtiniz.

• Cevap:

15. Okuduğunuz metin farklı bir bakış açısıyla yazılmış olsaydı eşyalara yönlendirilen duygularda nasıl bir değişiklik olurdu?

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 267 Cevabı
16. Anı, en yaygın edebî türlerden biridir. Bu türde verilen eserlerin diğer türlerle iç içe geçmiş oluşu, ona belli bir sınır çizme imkânını zorlaştırır. Anının en önde gelen özelliği yazarının hayatının belli bir kesitini de alması ve çok sonra yazıya dökülmesidir. İçlerinde anı türünün özelliklerinin de yer aldığı seyahatnâme, sefaretnâme, muhtıra, tezkire, menkıbe, günlük, mektup, otobiyografi ve tarih türleri ile karıştırılmama- ları gerekir. Ortak özellikleri ise yaşanmış olaylar üzerine kurulmuş olmalarıdır. Ancak bu özellik, onları birbirinin yerine koyma sebebi olmaz.
Bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisi çıkarılamaz?
A) Günlük, mektup türündeki eserler zaman zaman anı ile karıştırılabilmektedir.
B) Türü anı olmadığı hâlde anının yaşanmış olma özelliğini taşıyan eserler vardır.
C) Anı türünün belirgin özelliklerinden biri yazarın yaşamından izler taşımasıdır.
D) Edebî metinler içinde anı türünde yazılanlar, daha önemli bir yer tutar.
E) Anı, özellikleri kesin olarak belirlenebilmiş bir tür değildir.
17. Aşağıdakilerden cümlelerden hangisi imla ve noktalama yönünden yanlıştır?
A) Kısa cümlelerin -peşpeşe gelmesi- romanın okunmasını kolaylaştırıyor, dedi.
B) Bize bu kadar methettiğiniz arkadaşınız yüzünüzü kara mı çıkardı?
C) Herhangi bir konuda yardıma ihtiyaç duyduğunuzda lütfen bana gelin!
D) Filmden beklentimizin yüksek oluşu, filmi izledikten sonra hayal kırıklığına uğramamıza sebep oldu.
E) Şirkette yaşanan olayların “iç yüzünü” araştırmak için zamana ihtiyacı vardı.
18. Tarihe, topluma, sanata şekil ve yön vermiş sanatçıların, bilim adamlarının, siyasetçilerin hayatı daima insanların ilgisini çekmiştir.
Aşağıdakilerden hangisi bu cümleyle yapısı bakımından özdeş değildir?
A) Her ne sebeple yazılırsa yazılsın anılarda dürüstlük, samimiyet ve sorumluluk duygusu ön planda olmalıdır.
B) İnsanlar, toplumdaki değişmelerle unutulmaya yüz tutmuş toplum değerlerini yaşatma gayesi ile anılarını yazabilir.
C) Açık, anlaşılır ve sade bir dille yazılan anı kitapları olduğu gibi süslü ve sanatlı bir dille yazılan anı kitapları da vardır.
D) Üzerinden uzun zaman geçtiği için yanlış hatırlanan pek çok bilginin anıların içine girmesi kaçınılmazdır.
E) Yazarlar günün şartlarına göre anılarını değiştirebilir, onlara yeni yorumlar ve bakış açıları getirebilirler.
19. Anı yazarları, anılarını kaleme alırlarken daima kendi bakış açılarını esas alırlar. Olaylar, kişiler ve üzerinde kalem oynatılan her durum, yazarın eğilimlerine göre yeniden şekillenir. Anılar hep yazıldıkları andan bakılarak kaleme alınır. Bu bakımdan anıların mutlaka gerçeği anlattığı söylenemez. Onlara sağlam ………………. belgeler
olarak bakılamaz.
Bu parçada boş bırakılan yere düşüncenin akışına göre aşağıdakilerin hangisi getirilmelidir?
A) edebî B) özgün C) toplumsal D) tarihî E) politik

8. Ünite CEVAPLARI

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 270 Cevabı
1. Hangi sıklıkla gazete ve dergi okursunuz?

• Cevap:

2. Gazete ya da dergilerde hangi tür haberleri okumaktan hoşlanırsınız?

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 273 Cevabı
1. Okuduğunuz haber metninin başlığı, içerikle örtüşmekte midir? Bundan hareketle haber metinlerinde başlık kullanımının önemini açıklayınız.

• Cevap:

2. Okuduğunuz haber metninde 5N1K kuralının unsurlarını belirleyiniz.

• Cevap:

3. Metinde kullanılan fotoğraflar içeriği destekler nitelikte midir? Düşüncelerinizi sözlü olarak ifade ediniz.

• Cevap:

4. Okuduğunuz metnin temasını ve konusunu belirleyiniz.

• Cevap:

5. Okuduğunuz haber metninde muhabir, olayları anlatırken bilgileri olduğu gibi mi aktarmış yoksa metne kendi yorumlarını da katmış mıdır?

• Cevap:

6. Metinde kullanılan anlatım biçimlerini ve düşünceyi geliştirme yollarını belirleyiniz.

• Cevap:

7. Okuduğunuz metnin dili, seslenilen hedef kitlenin anlayabileceği seviyede midir? Açıklayınız.

• Cevap:

8. Sizce metinde inandırıcılık hangi unsurlarla sağlanmıştır? Metinden örneklerle açıklayınız.

• Cevap:

9. Münir Özkul’un Türk sinemasındaki yeriyle ilgili neler düşünüyorsunuz? Metinden hareketle düşüncelerinizi açıklayınız.

• Cevap:

10. “Özkul 1968’de Altan Karındaş topluluğunda oynanan Sadık Şendil’in Kanlı Nigar oyunundaki rolüyle İlhan İskender Armağanı’nı kazandı. Gene bu başarısı üzerine İsmail Dümbüllü, Kel Ha- san’dan devraldığı 50 yıllık simgesel kavuğu Özkul’a verdi (Özkul bu kavuğu 1989’da Ferhan Şen- soy’a devretti.).” Bu parçadan yola çıkarak Münir Özkul’un Türk tiyatrosuna katkıları ile ilgili neler söyleyebilirsiniz?

• Cevap:

1. Aşağıdaki cümleleri yapısına ve yüklemin türüne göre inceleyerek boş bırakılan yerlere yazınız.
Türk sinemasının usta isimlerinden Münir Özkul, 93 yaşında hayatını kaybetti.

• Cevap:

15 Ağustos 1925 tarihinde İstanbul’da dünyaya gelen Münir Özkul, tiyatrodaki ilk sahne deneyimini 1940 yılında Bakırköy Halkevi’nde yaşadı.

• Cevap:

1980’lerin ortalarında Ferhan Şensoy’un Ortaoyuncular topluluğuna katıldı, aralarında “İstanbul’u Satıyorum”un da yer aldığı dört oyunda rol aldıktan sonra sahnelere veda etti.

• Cevap:

İlk dönem filmlerinden dikkat çekenleri Edi ile Büdü, Balıkçı Güzeli ve Kalbimin Şarkısı’dır.

• Cevap:

2. Okuduğunuz metinde tırnak işareti ve yay ayracın kullanım amaçlarını açıklayınız.

• Cevap:

Dostoyevski’nin Suç ve Ceza, Orhan Kemal’in Vukuat Var adlı eserleri; birer haber yazısından yola çıkılarak yazılmıştır. Siz de Türk veya dünya edebiyatında bu şekilde oluşturulmuş edebî eser örneklerini araştırınız. Araştırma sonuçlarınızı sınıfta sözlü olarak paylaşınız.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 274 Cevabı
1. • Alzheimer hastalığına yakalanma ihtimali yüksek olan kişilerin beyinlerindeki değişimleri hastalığa
teşhis konmadan on yıl önce tespit edebilen yapay zekâya dayalı bir teknik geliştirildi.
• Erken teşhis ayrıca hastalığın ilerleyişini yavaşlatmak için bireylerin yaşam tarzlarında değişiklikler yapmasına da imkân verebilir.
Okuduğunuz haber metninden alınan yukarıdaki cümlelerde altı çizili kelime gruplarının anlamlarını cümlenin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.
2. Okuduğunuz metne göre Alzheimer’ın erken teşhisi ile ilgili çalışmalar tamamlanmış mıdır?

• Cevap:

3. Okuduğunuz metinden yola çıkarak yapay zekâya dayalı gelişmelerin insanların yaşamında ne gibi değişikliklere yol açabileceğiyle ilgili düşüncelerinizi belirtiniz.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 275 Cevabı
4. Metinde anlatılanlardan hareketle metnin konusunu belirleyiniz.

• Cevap:

5. Okuduğunuz haber metninde ilginizi çeken unsurlar nelerdir?

• Cevap:

6. Metne konu edilen olayın hedef kitlesini belirtiniz.

• Cevap:

7. Metinde yazar ve anlatıcı aynı kişi midir? Metinden örneklerle açıklayınız.

• Cevap:

8. Okuduğunuz metinde gözlem ve izlenimler, metnin dil anlatım özelliklerini nasıl etkilemiştir?

• Cevap:

9. Metinde 5N1K kuralının bütün unsurları var mıdır? Belirleyiniz.

• Cevap:

10. Metinde kullanılan anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yollarını belirleyerek aşağıdaki şemalara yazınız.
Anlatım Biçimleri:
Düşünceyi Geliştirme Yolları:
11. Okuduğunuz haber metninde bilgi ve yoruma açık cümle örneklerini bulunuz.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 276 Cevabı
Aşağıdaki cümleler okuduğunuz metinden alınmıştır. Bu cümleleri yapılarına, anlamlarına, yüklemlerinin yerine ve türüne göre inceleyerek aşağıdaki boşluklara yazınız.
Araştırmacılar beyin tarama görüntülerini küçük parçalara böldü.
Yapılarına göre:
Anlamına göre:
Yüklemine göre:
Türüne göre:
Erken teşhis ayrıca hastalığın ilerleyişini yavaşlatmak için bireylerin yaşam tarzlarında değişiklikler
yapmasına da imkân verebilir.
Yapılarına göre:
Anlamına göre:
Yüklemine göre:
Türüne göre:
Araştırmacılar ellerindeki verilerle sınırlıydı, bu yüzden algoritmanın hastalığın başlamasını
daha da erken öngörüp öngöremeyeceğini test edemediler.
Yapılarına göre:
Anlamına göre:
Yüklemine göre:
Türüne göre:
Amaç algoritmaya hastalıklı ve sağlıklı beyinleri birbirinden ayırt etmeyi öğretmekti.
Yapılarına göre:
Anlamına göre:
Yüklemine göre:
Türüne göre:
2. Okuduğunuz metinde geçen kesme işaretinin parçadaki kullanım amaçlarını açıklayınız.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 277 Cevabı
Aşağıda teknolojinin hayatı nasıl etkilediği ile ilgili bir haber yazısı okuyacaksınız. Bu haber yazısını dil ve anlatım ile tema yönünden Alzheimer’a Erken Teşhis Koyan Yapay Zekâ metniyle karşılaştırınız.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 278 Cevabı
1. Sizce haber yazılarının okuru etkilemesi, o haber yazısının hangi özelliklerine bağlıdır?

• Cevap:

2. Genel Ağ’da yayımlanan haberlerin inandırıcılığı konusunda ne düşünüyorsunuz?

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 280 Cevabı
1. “Prof. Sancar DNA konusundaki çığır açan çalışmalarıyla Nobel’e layık görüldü.” cümlesinde altı çizili kelime grubunun anlamını cümlenin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.

• Cevap:

2. Metinde Aziz Sancar’ın biyografisiyle ilgili hangi bilgilere ulaşabilirsiniz?

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 281 Cevabı
3. Okuduğunuz metnin konusunu belirleyiniz.

• Cevap:

4. Aziz Sancar, hangi çalışması ile Nobel Ödülü’ne layık görülmüştür? Metinden hareketle açıklayınız.

• Cevap:

5. Metinde 5N1K kuralına uyulmuş mudur? Metinden hareketle açıklayınız.

• Cevap:

6. Metinde kullanılan anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yollarını belirleyerek aşağıdaki şemalara yazınız.
Anlatım Biçimleri:
Düşünceyi Geliştirme Yolları:
7. Metindeki yardımcı düşüncelerden hareketle ana düşünceyi belirleyiniz.

• Cevap:

8. Aziz Sancar’ın, “kız çocuklarının eğitimi” ile ilgili düşüncelerini metinden hareketle söyleyiniz.

• Cevap:

9. Metindeki görseller, metnin içeriği ile uyumlu mudur? Siz olsanız ne tür görseller kullanırdınız?

• Cevap:

10. Metinde imla ve noktalama kurallarına uyulup uyulmadığını tespit ediniz.

• Cevap:

11. Metinde verilen bilgilerin tutarlılığı ve inandırıcılığı ile ilgili neler söyleyebilirsiniz?

• Cevap:

1. Okuduğunuz metinden basit ve birleşik cümle örnekleri bulup altını çiziniz.

• Cevap:

2. Aşağıdaki parça okuduğunuz metinden alınmıştır. Bu parçada noktalama işaretlerinin kullanım amaçlarını açıklayınız.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 282 Cevabı
Yaşadığınız veya kurguladığınız bir olayı aşağıdaki yönergeler doğrultusunda haber metni hâline getiriniz

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 283 Cevabı
Yazma bölümünde hazırladığınız veya herhangi bir güvenilir kaynaktan seçtiğiniz haber metnini haberin içeriğini yansıtacak şekilde sununuz. Sunumunuzu yaparken haber spikerinin özellikleri ile ilgili yukarıda verilen bilgileri göz önünde bulundurunuz.

• Cevap:

0. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 284 Cevabı
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru kelimeyi/kelimeleri yazınız.
1. Bir olay ve bir olgu üzerine edinilen bilgiye………………………………….., bu bilgilerin gazete, dergi gibi
yayın organları ya da televizyon, radyo gibi iletişim araçlarıyla topluma duyurulması için hazırlanan yazılı metinlere ise……………………………………………denir. Haber metnini yazan kişi anlatılanlar
karşısında ………………………………….. olmalı, konu……………………………. olmalıdır. Haber metinlerinin
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………gibi
özellikte olmasına önem verilir. Bu metinler…………………………….bir dille yazılır.

• Cevap:

Terim:
1. Tekzip ()
2. Spot ()
3. Tiraj ()
4. Manşet ()
5. Sansasyonel ()
Tanım:
a) Baskı sayısı
b) Gazetelerin ilk sayfalarında iri puntolarla konulan başlık.
c) Yalanlama
ç) Haber metninden daha büyük harfli puntolarla dizilen, başlıktan sonra yer alan haber ayrıntısı.
d) Çarpıcı
Aşağıdaki açık uçlu soruların cevabını ilgili alana yazınız.
3. Günümüzde habercilik de önemli bir iş koludur. Gazete, radyo ve televizyon, çevremizdeki ve dünyadaki olayları anında duyurur. Yalnız her şey haber değildir. Herkesi ilgilendirmeyen, ilginç olmayan bir olay haber değildir. Bugün habercilik kitleleri yönlendirmede kullanılmaktadır. Bunun için haberler sağlam kaynaklardan alınmalı ve doğru olmalıdır. Aksi hâlde haberi veren kişi ve kuruluş inandırıcılığını yitirir. Habercilikte insanların mahremiyetine ve hürriyetine zarar vermek, şiddet içerikli haberleri reyting aracı olarak kullanmak doğru değildir.
Bu parçadan hareketle haber yazıları ile ilgili çıkarımlarınızı yazınız.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 285 Cevabı
Aşağıdaki kutucuklarda “HABER METNİ” ünitesi ile ilgili 4-9. soruların cevapları bulunmaktadır. Buna göre kutucuklarda yer alan harfleri boş bırakılan yerlere yazarak soruları cevaplayınız. (Soruların birden fazla cevabı olabileceğini göz önünde bulundurunuz.)
4. Yukarıdaki harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri temel habercilik terimlerindendir?

• Cevap:

5. Yukarıdaki harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri haber metinlerinin özelliklerindendir?

• Cevap:

6. Yukarıdaki harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri haber yazma tekniklerindendir?

• Cevap:

7. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi len terimlerdendir?

• Cevap:

8. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ber toplayan” kişilere verilen isimlerdendir?

• Cevap:

9. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri “radyo ve televizyonlarda haber sunan” kişilere verilen isimlerdendir?

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 286 Cevabı
10. Metinde geçen “iş birliği, beyan etti” kelime gruplarının anlamlarını metnin bağlamından hareketle belirleyip aşağıdaki boşluklara yazınız.

• Cevap:

11. Metindeki “Cengiz Aytmatov, eserleri 170’den fazla dile çevrilmiş ve yazdıklarıyla okuyan herkesin gönlünde taht kurup gönülleri titretmiş olan çok büyük bir yazarımızdır.” cümlesinde geçen deyimleri bularak bu deyimin anlamını cümlenin bağlamından hareketle açıklayıp aşağıdaki boşluğa yazınız.

• Cevap:

12. Okuduğunuz metne haber metinlerinin özelliklerinden hangileri yansımıştır? Çıkarımlarınızı aşağıdaki boşluklara yazınız.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 287 Cevabı
14. Genel Ağ gazeteciliği çok ucuz bir maliyet gerektirmesi, rahatlıkla kullanılabilen bir sistem oluşu, bilgisayar ve katılımcı gazeteciliğe olanak sağlaması nedeniyle hızla gelişmektedir. Genel Ağ haberciliğinin yaygınlaşması basılı gazete ve dergilerin tiraj kaybı yaşamalarına neden olsa bile basılı gazetelerin şu an itibarıyla Genel Ağ gazetelerine göre pek çok avantajı vardır. Gazetenin somut bir madde olarak tüketicinin elinde bulunması, gazeteye dokunmak, sayfalarını çevirmek, gazetenin kendisine özgü kokusunu hissetmek bilgisayarın soğuk ekranı karşısında basılı gazeteye bir avantaj sağlar ve okuyucuya ayrı bir zevk verir. Ayrıca basılı gazetelerde haberlerin tamamen uzman bir kadro tarafından oluşturulması da doğru ve tarafsız haber okumak isteyen okurlar açısından çok önemlidir.
Aşağıdaki yargılardan hangisi bu parçadaki düşünceleri destekler niteliktedir?
A) Genel Ağ haberciliği basılı gazete ve dergilerin daha çok satılmasını sağlamıştır.
B) Basılı gazete ve dergilerdeki haberler ile Genel Ağ haberleri arasında hiç fark yoktur.
C) Genel Ağ haberciliği her yönden basılı gazete ve dergilerden öndedir.
D) Basılı gazete ve dergilerin güvenilirliği Genel Ağ haberciliğinden fazladır.
E) Genel Ağ haberciliğinin maliyeti daha ucuz olduğu için daha sağlam bilgiler içerir.
16. (I) Okumak insanı bilgi ve düşünme yönü ile geliştirir, zenginleştirir. (II) Sözlü ifadelerden elde edilen bilgi sınırlıdır, dar çerçevelidir. (III) Dünyanın herhangi bir yerinde yaşayan bir insanın görgü, bilgi ve tecrübesinden kolayca faydalanabiliriz. (IV) Bu bakımdan her türlü bilgiye okumakla, konuşmakla ulaşılır. (V) O yüzden okumak, insanoğlunun sahip olabileceği değerli bir hazinedir.
Bu parçada numaralandırılmış cümlelerdeki virgüllerin kullanım amaçları ikişerli grup- landırıldığında hangisi dışta kalır?
A) I B) II C) III D) IV E)
17. (I) Şiirlerini okumasını isterdik. (II) Zaten o da bunu bizden beklerdi. (III) Gözlüğünü dikkatle takar, cebinden çıkardığı kâğıtlardan yeni şiirlerini sanki büyük insanlardan bir topluluk karşısındaymış gibi heyecanla, ciddiyetle okurdu. (IV) Birkaç şiiri vardı ki onları söylerken biz çocuklar ağlayacak hâle gelirdik. (V) O şiirleri şimdi okuduğumda da bir heyecan kaplar içimi.
Bu parçada numaralandırılmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) I. cümle yapısına göre bileşik cümledir.
B) II. ve III. cümle yapısına göre diğer cümlelerden farklıdır.
C) III. cümlede birden fazla sıfat tamlaması kullanılmıştır.
D) IV. cümle anlamına göre olumsuz bir cümledir.
E) V. cümle yükleminin türüne göre diğer cümlelerle özdeştir.
0. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 290 Cevabı
1. Daha önce gezip gördüğünüz bir yerde ilginizi en çok neler çekmiştir? Neden?

• Cevap:

2. Gezilip görülen yerler hakkında yazılan yazıları okumaktan hoşlanır mısınız? Niçin?

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 294 Cevabı
1. Evliya Çelebi, Seyahatname’de Erzurum ile ilgili izlenimlerini anlatırken nelerden faydalanmıştır? Açıklayınız.

• Cevap:

2. Okuduğunuz metni dil ve anlatım açısından değerlendiriniz. Metnin yazıldığı dönemin dil ve anlatım özellikleri ile yazarın üslubu arasında nasıl bir ilişki kurulabilir?

• Cevap:

3. Metinde gözlem tekniğine ne derece yer verilmiştir? Metinden örnek cümleler göstererek belirtiniz.

• Cevap:

4. Metinde yazar ile anlatıcının aynı kişi olduğunu gösteren cümlelere örnek veriniz.

• Cevap:

5. Okuduğunuz metnin konusunu belirleyiniz.

• Cevap:

6. Metinden yola çıkarak o dönemin sosyal hayatı hakkında neler söyleyebilirsiniz?

• Cevap:

7. Metnin konusu ile hedef kitlesi arasında nasıl bir ilişki vardır? Düşüncelerinizi sözlü olarak paylaşınız.

• Cevap:

8. Metinde bulunan betimleyici ve öyküleyici anlatıma örnek cümleleri aşağıdaki şemalara yazınız.
Betimleyici Anlatım:
Öyküleyici Anlatım:
9. Metinde yazar gördüklerini ve duyduklarını aktarırken kendi yorumunu metne yansıtmış mıdır? Bu durum dil ve anlatıma nasıl bir katkı sağlamıştır?

• Cevap:

10. Okuduğunuz metinden gezi yazısı türünün özellikleriyle ilgili çıkarımlarda bulununuz.

• Cevap:

11. Metinde sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik ögelerden hangilerine yer verilmiştir? Metinden örnek cümleler gösteriniz.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 295 Cevabı
1. Metinde geçen “Kışının şiddetinden tahıl altmış günde olup ambarlara konulur.” cümlesini cümle türlerine göre inceleyerek aşağıdaki şemalara yazınız.

• Cevap:

2. Metinde kesme işaretinin farklı kullanımlarına örnek cümleler bulunuz. Bu cümlelerdeki kesme işaretinin kullanım amaçlarını açıklayınız.

• Cevap:

9. Ünite CEVAPLARI

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 296 Cevabı
1. Özellikle görmeyi istediğiniz bir yer var mı? Nedenleri ile söyleyiniz.

• Cevap:

2. Gezi yazılarında görsel kullanımı ile ilgili neler düşünüyorsunuz?

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 298 Cevabı
1. Okuduğunuz metinde yazarın Çatalca yolu ile ilgili izlenimleri nelerdir?

• Cevap:

2. Bu metinde gezi yazısının hangi özellikleri bulunmaktadır?

• Cevap:

3. Okuduğunuz metinde yazar sosyal, siyasi, tarihî ögelere yer vermiş midir? Belirtiniz.

• Cevap:

4. Metindeki cümlelerden yola çıkarak metnin dil ve anlatımı hakkında çıkarımlarda bulununuz.

• Cevap:

5. Metinde kullanılan anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yollarını belirleyiniz.

• Cevap:

6. Yazar metinde gözlem yöntemine ne kadar yer vermiştir?

• Cevap:

7. Bu metinde anlatıcı hangi tip bakış açısını kullanmıştır?

• Cevap:

8. Okuduğunuz metinde öznel anlatımlı ifadelere yer verilmiş midir? Metinden örnek cümleler veriniz.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 299 Cevabı
1. Okuduğunuz Daha Dün adlı metinden sıralı cümle örnekleri bulunuz. Bulduğunuz örneklerin altını çiziniz.

• Cevap:

2. Aşağıdaki parçada yazım yanlışlarını bularak altını çiziniz.Biz bir yazıyı okurken yanlız onu değil, kendi kendimizide okuyoruz. Bunun için değilmidirki tecrübeleri, fikirleri ve hayalleri bizimkine uyan ve yahutda, hiç olmazsa bir az yaklaşan yazarların yazılarını severiz. Önemli olan kitapların muhteşem dünyasına gire bilmek değil, o dünya da mutlu olmamızı sağlayacak edebî zevki kazanmakdır.

• Cevap:

Aşağıdaki metin parçalarını şemalarda verilen başlıklara göre karşılaştırınız.
Konu:
Anlatım Biçimi:
10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 300 Cevabı
1. “Yolculuk önce seni sözsüz bırakır, sonra da iyi bir hikâye anlatıcısına dönüştürür.” sözü ile ilgili ne düşünüyorsunuz? Düşüncelerinizi sözlü olarak paylaşınız.

• Cevap:

2. Sizce çok okuyan mı yoksa çok gezen mi bilir? Düşüncelerinizi nedenleriyle söyleyiniz.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 302 Cevabı
1. • Akdeniz’i müjdeleyen masmavi bir deniz ıssız kıyılarda köpüklenip duruyor.
• Ufukta Sisam adasının oynak çizgileri beliriyor.
Okuduğunuz metinden alınan yukarıdaki cümlelerde geçen mecazlı ifadelerin altını çiziniz. Bu ifadelerin metnin türüne olan katkısını açıklayınız.

• Cevap:

2. Tarihî değerlere önem verilmemesi yazara göre ne gibi sonuçlar ortaya çıkarır? Bu konuyla ilgili yazarın düşüncesine katılıyor musunuz? Neden?

• Cevap:

3. İnsanların yaşadıkları çevreye önem vermemeleri ne gibi sonuçlar doğurur? Metinden hareketle yorumlayınız.

• Cevap:

4. Bir gezi yazısında gözlem ne kadar önemlidir? Metinde geçen gözleme dayalı cümlelere örnekler- bulunuz.

• Cevap:

5. Yazar gezip gördüğü yerler ile ilgili öznel düşüncelere yer vermiş midir? Açıklayınız.

• Cevap:

6. Metnin türü ile yazarın bakış açısı arasında nasıl bir ilişki vardır?

• Cevap:

7. Metinde gezi yazısı türünün hangi özellikleri görülmektedir?

• Cevap:

8. Metinde anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yollarının hangilerinden yararlanılmıştır? Bunları aşağıdaki şemalara yazınız.
Anlatım Biçimleri:
Düşünceyi Geliştirme Yolları:
9. Metnin konusunu ve ana düşüncesini belirleyiniz.

• Cevap:

10. Metinde yazar gezip gördüğü yerin sosyal, siyasi, tarihî değerlerine yer vermiş midir? Metnin yazıldığı dönemin gerçekliğinden yola çıkarak açıklayınız.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 306 Cevabı
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru kelimeyi/kelimeleri yazınız.
1. Bir yazarın çeşitli sebeplerle yurt içinde ve yurt dışında gittiği yerlerdeki……………………, tespit, deneyim
ve yorumlarını birçok anlatım biçiminden faydalanarak canlı ve etkileyici bir dille aktardığı yazı
türüne………………………………..denir. Bu türe aynı zamanda………………………………..adı verilir. Gözlem, tespit
ve değerlendirmeler edebî bir dille aktarılırken diyaloglar, rivayetler, …………………….., efsaneler, anılar,
…………………………….ve deyimlerden faydalanılması bu türün önemli özelliklerindendir.
Aşağıda numaralar ile verilen yazar isimlerini harf ile verilen eser isimleriyle eşleştirerek
harfleri numaraların yanındaki yay ayraçların içine yazınız.
1. Cenap Şehabettin
2. Seydi Ali Reis
3. Ahmet Haşim
4. Yusuf Ziya Ortaç
5. Bedri Rahmi Eyüboğlu
a) Göz Ucuyla Avrupa
b) Canım Anadolu
c) Hac Yolunda
ç) Frankurt Seyahatnamesi
d) Mir’âtü’l-Memalik
Aşağıdaki açık uçlu soruların cevabını ilgili alana yazınız.
3. XX. yy. roman, hikâye, oyun yazarlarındandır. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesini bitirmiştir.
Bursa’da başladığı öğretmenlik hayatına çeşitli okullarda devam etmiştir. Yazı hayatına Birinci Dünya
Savaşı sonlarında başlamış, Anadolu’yu ve Anadolu insanını ele almıştır. Yeni Lisan ve Millî Edebiyat
hareketinin en başarılı kalemlerindendir. Konuşma dili ile yazı dilini büyük bir ustalıkla, sade, yaşayan
bir Türkçede birleştirmeyi amaçlamıştır. Romanlarında hissî ve sosyal konuları işleyen yazar, küçük
hikâyelerinde bunların yanında mizahı da kullanmıştır. Çalıkuşu, Acımak, Yaprak Dökümü, Yeşil Gece,
Sönmüş Yıldızlar, Anadolu Notları eserlerindendir.
Bu parçada hakkında bilgi verilen yazar kimdir?

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 307 Cevabı
Aşağıdaki kutucuklarda “GEZİ YAZISI” ünitesi ile ilgili 4-11. soruların cevapları bulunmaktadır.
Buna göre kutucuklarda yer alan harfleri boş bırakılan yerlere yazarak soruları cevaplayınız. (Soruların birden fazla cevabı olabileceğini göz önünde bulundurunuz.)
4. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri divan edebiyatı nesir türlerindendir?

• Cevap:

5. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Cumhuriyet Dönemi gezi yazarlarındandır?

• Cevap:

6. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri divan edebiyatı gezi eserlerindendir?

• Cevap:

7. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri divan edebiyatı gezi yazarlarındandır?

• Cevap:

8. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri gezi yazısının dünya edebiyatındaki temsilcilerindendir?

• Cevap:

9. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Cumhuriyet Dönemi’nde gezi
türünde yazılmış eserlerdendir?

• Cevap:

10. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri Cumhuriyet’ten önce gezgin
ifadesinin yerine kullanılırdı?

• Cevap:

11. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri gezi yazılarında kullanılan anlatım biçimlerindendir?

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 308 Cevabı
12-15. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.
12. Metnin gezi yazısı olduğunu metinden hareketle ispatlayınız.

• Cevap:

13. “Nehirler madem ki canlıdır. Onların da bizler gibi bahtiyarı ve bahtsızı var.” cümlesindeki gibi mecazlı ifadeler metnin anlatımını nasıl etkilemiştir?

• Cevap:

14. Okuduğunuz metinde geçen Tuna ile ilgili betimleyici ifadelerin metne katkısını belirterek aşağıdaki boş bırakılan yere yazınız.

• Cevap:

15. Siz bir gezi eseri yazsaydınız eserinizde hangi anlatım tekniklerini kullanırdınız? Açıklayınız.

• Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 309 Cevabı
16. Aşağıdakilerin hangisi farklı türde bir eserdir?
A) Tuna Kıyıları
B) Gezerek Gördüklerim
C) Ateş ve Güneş
D) Mavi Anadolu
E) Mirâtü’l-Memalik
17. Gerçek bir yaşam ve yaşantıdan kaynaklanan yazınsal türlerden biri de gezi yazılarıdır. Gezi yazıları bir yazarın yurt içinde ve yurt dışında yaptığı gezilerde gördüklerini, ilgi çekici yönlerini özenli bir anlatımla yansıttığı düzyazı biçimidir. Gidilen yerlere ait tabii güzellikler yanında tarih, coğrafya, edebiyat, kültür, sanat, bilim ve teknoloji, gelenek ve görenekler, mimarî, siyaset gibi pek çok alanda tespit ve değerlendirmelerin yapılması gezi türünü edebî bir tür olmakla birlikte aynı zamanda başvurulacak kaynaklar arasına koyar. Bir gezi yazısının okunabilirliği okuyanların gezip görme özlemini karşılamasına, onları eğlendirerek yaşadıkları ortamın tekdüzeliğinden kurtarmasına bağlıdır. Gezi yazarları özellikle gezip gördüklerini ayrıntılarıyla görmesini bilmeli, izlenimlerini gördüklerine katmalı ve bilimsel bir görünüşe bürünmeyen bir anlatımla gerçekleri aktarmalıdır.
Yukarıdaki metinde aşağıdaki soruların hangisinin cevabına ulaşılamaz?
A) Gezi yazısı nedir?
B) Bir gezi yazısının okunabilirliği neye bağlıdır?
C) Gezi yazılarında hangi anlatım biçimlerinden yararlanılır?
D) Bir gezi yazarı eserini yazarken neler yapmalıdır?
E) Gezi yazılarında gidilen yerlerin tabii güzellikleri yanında başka hangi özellikleri ele alınır?
18.
I. Arkadaşıyla 2015’den beri görüşmemişlerdi.
II. Umut beklentidir, yeterki vazgeçmeyelim.
III. O da beni özlemişmidir?
IV. Mehmet bey aniden ayağa kalkıp hızlı adımlarla uzaklaştı.
V. Sevgi olduğu sürece hayattaki engeller kalkar.
Yukarıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
19. Isık Göl deyip geçmemeli, kocaman bir denizdi burası. İşte bu gölün üzerinde dalgadan dalgaya atlaya atlaya beyaz geminin yanına varırdı ( ) ( ) Merhaba beyaz gemi ( ) ben geldim işte ( ) ( ) derdi.
Yukarıda yay ayraçlarla belirtilen yerlere aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisi sırasıyla getirilmelidir?
A) (.) (:) (,) (.) (,)
B) (:) (“) (“) (,) (!)
C) (:) (“) (,) (!) (“)
D) (,) (“) (;) (!) (.)
E) (:) (“) (“) (;) (.)